Doğada ham halde bulunan fosil yakıtlar azaldıkça ve Dünyaya hakim olmaya çalışan yeni süper güçler ortaya çıkmaya başladıkça gizlice yürütülen stratejik savaşlar ve henüz sıcak çatışmalara dönüşmeyen büyük rekabetler petrolün varil fiyatının 200 dolarlara dayanması riskini her daim canlı tutuyor. Peki Dünya böyle olası bir duruma nasıl tepki verecek? Newsweek’ten Rana Foroohar olası senaryoları şöyle sıralıyor:
1)200$ şoku ülkeleri daha çevreci olmaya zorlayacak.
Petrol fiyatlarının artması insanları özellikle fosil olmayan yakıtlara yönlendirecek. Ancak bu dönüşüm birkaç ay içinde olamayacağına göre bizleri iç karartıcı bir gelecek bekliyor. Petrol “sonlu” bir kaynak olduğuna göre uzmanlara göre çözüm rüzgar, güneş gibi doğal enerji kaynaklarına yönelme ve enerji tasarrufu tedbirlerinin hükümetler tarafından teşvik edilmesi.
2) Küreselleşme süreci tersine dönecek
Ülkeler, taşıma maliyetlerini minimuma indirmek için bölgesel ticarete yönelecek CIBC’nin (Canadian Imperial Bank of Commerce) World Markets bölümü yöneticisi Jeff Rubin bu konudaki görüşlerini şöyle açıklıyor: “Dolar 200 dolara çıkınca taşıma maliyetleri artacağı için 30 yıldır sürmekte olan ticari liberasyon tersine dönecek. Dünya ticareti bölgesel olarak yeniden örgütlenecek. Örneğin Japonya daha çok Çin ile alışveriş yaparken, ABD Latin Amerika ile ticaretini geliştirecek. Ancak bu gidişat ticareti öldürmeyecek. Rusya, Latin Amerika ve Ortadoğu gibi bölgelerde yeni ticari merkezler oluşacak”
3) Petrodolarlar petrol tüketicilerinin elinden çıkıp petrol üreticilerinin eline geçecek.
Bu da dünyadaki güç dengelerini değiştirecek. Özellikle İran, Rusya ve Venezuela siyasi arenada hiç olmadığı kadar güç kazanacaklar. Petrol üreticisi Ortadoğu ülkeleri modern dünyada yer alma şansına kavuşabilecekler. Ne var ki bu senaryonun gerçekleşmesi beklenmiyor, çünkü bu ülkelerin doğru alanlara getirisi uzun vadede ortaya çıkan yatırım yaptığı bugüne dek pek görülmemiş.
4) Petrol üreticisi ülkelerin sayıları artacak.
Kamboçya, Doğu Timor ve benzeri ülkeler de yavaş yavaş petrol üreten ülkeler arasında yer alacak ve bu ülkeler de fiyatları yüksek tutacak. Ne var ki bu ülkelerin pek çoğu küçük ve demokratik açıdan çok gelişmemiş olduklarından ülkeye giren petrodolarların yolsuzluk batağına saplanması çok büyük bir olasılık.
5) Fiyat artışından etkilenmeyecek sanayi kalmayacak
Fiyat artışları önce büyük otomobil üreticilerini vuracak. ABD’de büyük şirketler küçük otomobil üretimine sıcak bakıyorlar Havayolları şirketleri de müşteri yitirecekler. Jetyakıtındaki artış, havayollarının daha eski ve yakıtı daha randımanlı kullanan uçakları tercih etmesine yol açacak. Air France-KLM Ceo’su Jean Cyril Spinetta bu gelişmeleri şöyle değerlendiriyor: “Bu değişiklikten öte bir şey. Bence bu bir devrim. Avrupa ve ABD’de çok sayıda havayolu şirketi iflas edecek; pek çok havayolu şirketi birleşecek; pek çok havaalanı kaderine terk edilecek.
6) Tüketicilerin günlük alışkanlıkları değişecek
Galonu 4 dolara çıkan benzin yüzünden Amerikalılar şimdiden daha az araba kullanmaya başladılar. Ayrıca bütçeden yiyecek ve benzine daha fazla pay ayrıldığı için, diğer harcamalarda otomatikman kısıtlamaya gidilecek. Bu trend yakında Avrupa’yı da etkisi altına alacak. Almanlar yakıt tasarrufu için “autobahn”larda daha yavaş gitmeyi tercih ediyorlar. Burada da yakıta daha fazla miktarda harcama yapıldığı için mobilya, tekstil ve beyaz eşya satışları düşecek. Bunu fırsat bilen yeni zenginler iflas eden şirketleri ucuza kapatmanın yollarını arayacak.
7) Enflasyon yükselecek
Enflasyon zengin ülkelerde olduğu kadar yoksul ülkelerde de etkisini gösterecek. Bu yaz enflasyonun ABD’de %5 düzeyinde seyretmesi bekleniyor. ABD’nin önde gelen finans kurumlarından Morgan Stanley’in yetkilisi Richard Berner, “Sanayileşmiş bir ülkede petrol fiyatlarındaki artışın yaratacağı etkilerin olumsuz olacağını düşünüyorsanız, bir de gelişmekte olan ülkelerde neler yapabileceğini hayal edin. Düşünün ki bu ülkelerden insanlar gelirlerinin %50’sini yiyecek ve yakıta ayırıyorlar” diyor.
8) Ekonomik büyüme yavaşlayacak
Asya ülkelerinin pek çoğu yakıt sübvansiyonlarını kesmek zorunda kalacak. Bunun sonucunda büyüme yavaşlayacak ve sosyal huzursuzluklar başlayacak.
9) Çatışmalar baş gösterecek
Ortadoğu, Afrika, Rusya ve Venezüella gibi bölgeler kalkındıkça enerji açlığı büyüyecek, Çin Afrika üzerinde daha fazla güç denemelerine girecek. Petrolün getirdiği zenginlik paylaşım savaşlarının çıkmasına yol açacak. Etnik ayrımcılık derinleşecek. Bugün dünyadaki iç savaşların üçte biri petrol çıkaran ülkelerde görülüyor. Bu oran 1992’de beşte birdi.
Kaynak: Newsweek 9 Haziran 2008 – Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji eki 11 Temmuz 2008
Derleyen: Deniz KARTAL
Güncelleme Mart 2012
www.dunyalilar.org