Brezilya’da neden insanlar bir anda sokağa çıktılar ve geri çekildiler?
Aslında bu soruya sosyologlar da yanıt arıyorlar. Gösterilerin görünürdeki toplu taşım ücretlerine yapılan zamlar dışında, neden çıktığı tartışılırken, bir yandan da bir anda bıçakla kesilir gibi sona ermesinin nedenleri hâlâ araştırılıyor. Bir anda son yirmi yıldır sokağa çıkmayan bir halk, milyonlarla meydanları doldurmuş ve hükümet karşıtı gösteriler yapmıştı.
Gösteriler neden ortaya çıktı?
Bu konuda çesitli yaklaşımlar mevcut. Ȍrneğin sosyolog ve politika bilimci Carlos Santiago, ülkede sunulan kamu hizmetinin istikrarsız ve yetersiz olduğuna dikkat çekerek, bunun yanısıra toplu taşımacılık ve sağlık hizmetlerinin kötüleştiğini, diğer yandan ise seçilmiş politik insanların kalitesinin düştüğünü belirtiyor.
Sosyolog Oliveira, Brezilya’daki gösterilerin, diğer ülkelerdeki ile hiçbir benzerliği olmadığını belirterek, ayrıca gösterilerin ülkenin politik yapısında bir değişikliğe yol açmadığını da sözlerine ekliyor. Bu konuda sosyoloğa katılıyorum. Gösteriler, küçük değişikliklere yol açtı, ama genel politik tablo da bir değişiklik yaşanmadı.
Gösterilerin bitmesinin bazı nedenleri
*Bunlardan birisi Konfederasyon Kupası’nın bitişiydi. Kupanın bitişi ile birlikte, ertesi günden itibaren gösterilere katılımda ciddi azalmalar oldu. Çünkü halk, kupa yerine, hastane ve okul yapılmasını talep ediyordu. Halk kendi vergilerinden sağlanan 15 milyar doların Dünya Kupası için harcanmasına öfkeliydi. Ve FIFA’yi temsil eden Sepp Blatter ile Brezilya Devlet Başkanı Dilma Roussef, Kupa açılısında bu nedenle yuhalandılar. Hatta bu olaydan sonra Blatter kızarak alelacele ülkeyi terk etti.
*Başka bir neden ise göstericilerin içindeki denetlenemeyen hırsız gaspçı küçük grupların, küçük esnafın dükkanlarında yağmacılık olayları yapmaları, belediye otobüslerinin yakılması gibi olaylar, bence gösterilere katılan insanların en azından bir kesiminin sokağa çıkmamasına neden oldu.
*Gösterilerde aktif olarak yer alan özellikle lise kuşağı apolitikti. Bunlar aslında ne istediklerini somut olarak tanımlayamıyorlardı. Politikacıların basiretsizliğinden dolayı, politikaya düşman olmuşlardı. Ȍrneğin gösterilerde sık sık “Ne sağcıyım, ne solcu. Sadece daha iyi bir ülke istiyorum.” diyorlardı.. Bu genç gruplar bir süre sonra, özellikle Konfederasyon Kupası’nın bitişiyle sokaklardan çekildi.
*Bu konuda yapılan, “İnsanlar temel ihtiyaçları karşılandıktan sonra düşünmeye başlar ve daha çok özgürlük talep ederler.” şeklindeki yorumlara katılmıyorum. Çünkü ekonomi büyüse de bunun sokaktaki insana yansımasının somut belirtileri ortaya çıkmadı. Burada yaşayan bir insan olarak, insanların alım gücünün gün geçtikçe düştüğünün ve yoksullaştıklarının tanığıyım.
“Gösterilerin bir anda bitmesinin başka bir nedeni de, insanların artık yorulmaya başlamasıydı. Günlerce sokakta olan ve politik olmayan insanlar evlerine geri döndüler.
*Ayrıca, otobüs bilet fiyatlarının düşürülmesi, Başkan’ın eğitime ve sağlığa daha çok yatırım yapacağını söylemesi, halkın istemediği bazı yasa tasarılarının gündemden kaldırılması da gösterilerin sona ermesinde etken oldu düşüncesindeyim.
Şimdi ne olacak?
Gösteriler, Brezilyalıların üzerindeki ölü toprağını attı ve insanlar artık tepkilerini daha korkusuz dile getirmeye başladılar. Gösterilerin somut bir sonucu da Başkan Roussef’in popülerliğinin yüzde 57’lerden yüzde 30’lara kadar düşmesiydi. Gelecek yıl yapılacak başkanlık seçimlerinde seçilme şansı önemli ölçüde düştü. Belki kılpayı tekrar seçilebilir.
2014 Dünya Kupası sırasında gösteriler tekrar canlanır mı?
Gösteriler aslında 200-300 kişiden oluşan grupların katılımı ile sürüyor bazı yerlerde. Fakat FIFA hâlâ endişeli, bu endişe gelecek yıl yapılacak dünya kupası maçları sırasında gösterilerin tekrar canlanmasından kaynaklanıyor. Gelecek yıl gösteriler yeniden canlanabilir, hatta daha da büyüyebilir. Hatta Blatter, Brezilya’nın Kupa organizasyonu için yanlış seçim olduğunu söyledi. Eğer 2014 Dünya Kupası sırasında gösteriler tekrar canlanırsa, bu hükümetin istifa etmesine neden olabilir.
Erol Anar