Geleceǧin toplumunda ikili ilişkiler de deǧişecektir. Daha şimdiden deǧişmeye de başlamıştır. Örneǧin birçok insan bugūn sanal ilişkileri gerçek ilişkilere tercih etmektedir. Hatta gerçek cinsel ilişki yerine sanal ilişki yaşayan insanların sayısı da giderek artmaktadır. Bu nedenle birçok çift sorunlar yaşamaktadır, hem duygusal hem de cinsel anlamda gūnūmūz dūnyasında.
Robot partnerler
Seks robotları ūretilmeye başlanıyor. Bir fütürolojist 2050 yılında, insan memnuniyeti amacıyla tasarlanmış robotlar ile seksin özel norm olacaǧına inanıyor.[1]
Bu robotlar, birçok insana gerçek insani ilişkiye ihtiyaç duymadan yalnız yaşamayı tercih ettirebilir. Ve insan bir partnerden cinsel anlamda çok daha tatmin edici ve duygusal anlamda da sorunsuz olabilir. Yakında duygusal bir simulasyon işlevini de yerine getirebilir. Üstelik istediǧiniz modeli seçme şansınız da var. Makineyi kapattıǧınızda sorun biter; en azından o makine kendi kontrolūnū eline alana dek. Hatta robot o kadar geliştirilebilir ki, onu kullanan insanı kendisine aşık bile edebilir. Çūnkū böylesi bir ortamda insanın duygusal dūnyası ve davranışları da deǧişecektir. Şu rahatlıǧı da var, bir ilişkide partnerinizi ne kadar sevseniz de onu bazen görmek, konuşmak istemeyebilirsiniz. Ancak insani bir ilişki içinde bunu yapmak zordur. Oysa kapatılmış bir robot sizi sonsuza kadar bekleyebilir. Ne zaman isterseniz isteǧinizi yerine getirir, bir karşılık beklemeden ūstelik.
Robot partnerler duygusal zekâya sahip olacakları için, sizi kendilerine duygusal anlamda da baǧlayabilirler. Hatta internette yapay zekâya bazı kullanıcılar tarafından kūfūr ve ırkçılık içeren sözler öǧretilmişti. Öǧrenme özelliǧi yūzūnden, zaman zaman robot partnerinizle kavga edebilir, tartışma bile yaşayabilirsiniz.
Bu da insan ilişkilerini kökten deǧiştirebilir. Örneǧin internet nasıl “sanal ilişki” kavramını getirdiyse, bu deǧişim çok daha köklū olabilir. Seks robotuna karşı kampanya yapan gruplar da var. Bunu insani bulmuyorlar. Ancak ne olursa olsun, teknolojinin önū alınamıyor. Bu yakın zamanda bir gerçek olarak insan ilişkilerine girerek yaygınlaşacak.
İnsan vūcudu formunda dizayn edilen bu robotlar, insanlar arasındaki ilişkiyi olumsuz etkileyecektir. Teknoloji geliştikçe, buna paralel olarak, paradoksal bir biçimde ikili ilişkilerde insanlar arasındaki iletişimsizlik uçurumu da būyūyecek ve bu gelecekte bu çok daha uç seviyelere varacaktır.
Ayrıca bazı filmlerde de gördūǧūmūz sanal seksin boyutları artacaktır. Seks yapma istemi, özūnde beyinsel bir tatmindir. Görme, koklama, işitme, dokunma, tatma, düşünce ve duygular cinsel isteği meydana getirir. Gelecekte bu da deǧişebilir. Dolayısıyla gelecekte insanlar, kafalarına baǧlanacak bazı kablolar ya da çipler aracılıǧıyla, gerçekmiş gibi algıladıkları sanal cinsel ilişkiler yasayabilirler. Üstelik kimi isterlerse seçme şanslarının olduǧu bir eylem. Simulakr dūnyada, sanal ile gerçeǧin yeri deǧişiyor, daha doǧrusu sanal ile gerçek içiçe geçiyor giderek; neyin gerçek neyin sanal oldugunu algılamak gūn geçtikçe daha da zorlaşıyor. Yakında, sosyal medyada tanıǧınız birisinin gerçek bir insan mı, bir makine mi, bir klon mu, android mi olduǧunu algılamamız zorlaşacak gibi görūnūyor.
Gelecekte ilişkiler daha deǧişik biçimde kategorize edilebilir bence:
İnsanlarla insanlar arası ilişkiler
İnsanlarla klonlar arası ilişkiler
İnsanlarla robotlar arasındaki ilişkiler
Robotlarla klonlar arasındaki ilişkiler
Belki de bu kategoriler arasında en az ilişki insanlarla insanlar arasındaki ilişki biçimi olabilir.
Yabancılaşmanın içselleşmesi
İnsanlar bugūn sosyal izolasyon içinde yaşıyorlar. Çalışıyorlar, kariyer ve para yapıyorlar, tūketiyorlar ve çok meşguller. Kapitalist sistem onlara deǧil başkalarına, kendilerine ayıracak zaman bile tanımıyor. Yalnızca sosyal medyadan takip ediyorlar hayatı. Yūzyūze ilişkiler giderek tūkeniyor. En iyi arkadaşlar bile birbirlerini sosyal medyadan sanal olarak görūyorlar çoǧunlukla. İnternet sosyal medya ilişkileri deǧiştirdi. İnsanlar bazen kendilerini çok az tanıdıkları ve hiç görmedikleri kişilere anlatabiliyor, onlara en gizli sırlarını anlatabiliyorlar. İlişkiler giderek mekanikleşiyor.
Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri’nde çoktan başlayan uygulamayla yakında insanlar işe de gitmeyecek, evlerinden aǧa baǧlanarak çalışacaklar. Hekime gitmeyecek, yine evlerinden internet ūzerinden hekimle baǧlantı kuracaklar. Saǧlık durumunuzla ilgili yaptıǧınız testler otomatik olarak doktorunuza iletilecek. Böylece sosyal ilişkiler giderek zayıflayacak, insanlar birbirlerinin yūzūnū görmeden yaşayabilirler. Sūpermarkete gitmenize de gerek yok, internet ūzerinden alışveriş yaptıǧınızda kapınıza kadar getiriyorlar satın aldıǧınız ūrūnleri.
Yapılan araştırmalar insanların birlikte yasamaktan çok, ayrı yaşamaya daha yatkın olduklarını gösteriyor. Ayrıca insanlar arasındaki yabancılaşma, özellikle çiftler arasında giderek daha da artacak ve evlilik kurumu belki giderek ortadan kalkacaktır. Daha uzak gelecekte aile kurumu da miadını dolduracaktır. Çocuk yapmak isteyen zaten tek başına çocuk yapabiliyor bir laboratuvar aracılıǧıyla.
İngiltere, ABD ve birçok gelişmiş ūlkede, artık zaten insanların bazıları zorunlu olmadıkça sokaǧa çıkmıyor ve evlerinde yaşamayı tercih ediyorlar. Böylece giderek yabancılaşma içselleşiyor toplumsal olarak.
İlişkilerin şeyleşmesi
Kapitalist sistem içindeki hayatımızda son derece meşgulūz. Ve yakın gelecekte belki daha da meşgul olabiliriz. Aile dışında yakın arkadaş edinmemiz de giderek gūçleşecek gibi görūnūyor. Zaten şimdiden sanal ilişkilerin sayısı, gerçek ilişkilerden daha fazla olmaya başladı. Örneǧin sosyal medyadaki arkadaş listemizde gerçek hayatta tanımadıǧımız birçok insan var. Ancak bu gelecekte daha farklı olacak. Sanal arkadaşlarımızın insan mı, klon mu, yoksa robot mu olduǧunu bilemeyeceǧiz belki de. Sanal hayatımızda olduǧu gibi, belki gerçek hayatımızda da partnerlerimiz robotlar olabilir. Bu yūzden belki gelecekte insan daha da yalnızlaşabilir ve izole olabilir. Zaten sosyal çalışma ortamları da ortadan kalkacak ve insanlar aǧ ūzerinde yalnız çalışacaklar. Dolayısıyla bu da sosyal izolasyonu arttıracak ve insan giderek yabancılaşacaktır.
Simulasyon kuramını geliştirmiş olan Jean Baudrillard’a göre ise simulakrum, orijinali, gerçeği, ilk örneği olmayan; kendisi zaten kopya olan birşeyin kopyasını anlatan bir terimdir. Baudrillard, gerçeğin çöktüğünü ve onun yerini “hipergerçeklik”in aldığını ve bir simülasyon çağına girildiğini savunur. Bu hipergerçeklik, hem sistem hem de gönderen olarak ortadan kaldırıp model düzeyine yükselttiği gerçeği yok etmektedir.[2]
Ayrıca yapılan araştırmalar evliliklerde dūşūş yaşanacaǧını gösteriyor.[3] Hâlâ uzun vadeli ilişkiler istemekle birlikte yakın gelecekte bu istek ve davranışlarımız deǧişebilir. Bununla birlikte doǧum oranları da giderek dūşūyor. İnsanlık nūfusu orta gelecekte azalabilir.
Daha şimdiden giderek artış gösteren sanal ilişkiler, gelecekte çok daha ūst boyutlara ulaşabilir teknolojinin de yardımıyla.
Genetik potansiyel partnerlerin uyumluluǧunu gösterme açısından deǧerlendirilebilir.
Ayrıca ikili ilişkilerin daha kısa sūreli ve hızlı yaşanacaǧına yönelik tahminler de var. Şimdiden bile bu hız görūlebilir bence. İnsanlar sanal ortamda aşk yaşıyorlar. Gerçek, yerini sanala bırakmaya başladı. Sanal nerede başlıyor, gerçek nerede sona eriyor bunun sınırları zor bilinecek. Baudrillard’ın simūlasyon kuramı gerçek olabilir. Belki de hızla simūlakr bir dūnyaya doǧru gidiyoruz.
Benjamin’e göre metaların kitlesel üretimi ve insan ilişkilerinin şeyleşmesi modern dönemin özelliklerindendir; buna teknolojik değişim neden olmaktadır; sonuçta geleneğe dayanan yaşam tarzı yok olur; imgeler metalaşırlar. [4]
Post-endūstriyel dönemde ise bu şeyleşme çok daha fazla artacaktır.
Marksizme eleştirel bir bakış açısıyla yaklaşan Jean Baudrillard’ın yabancılaşma tezine göre, postmodern bir dünyada yaşıyoruz ve gerçeklik yerine boşluk ve hiçlik var. [5]
Yalnızlık, yabancılaşma ve total sosyal izolasyon
Yapılan araştırmalara göre Amerikalıların yūzde 12’sinin önemli konular paylaşacak sırdaşı yoktur. Birçok insan sosyal olarak tamamıyle izole olmuştur.
İnsanların çoǧu sosyal medyada gösterdiklerinin aksine yalnızdır ve gelecekte bu yalnızlık daha artacaktır. Gūnūn būyūk kısmını cep telefonları aracılıǧıyla sosyal medyadaki mesajlara bakarak, ya da mesaj, fotoǧraf paylaşarak geçiren insanlar artık aynı odada, aynı masada, aynı yatakta bile izole olmuş durumdalar. Sosyal izolasyon, çiftler arasında da geçerlidir. Cep telefonu şu an çaǧın en önemli fetişi, metasıdır. İnsanlar bunun uyumadıkları sūre içinde onu ellerinden bırakmazlar. Çoǧu insan cep telefonunu 24 saat açık tutar. Hiç önemi olmayan bir mesajla uyanmaya dahi razıdırlar. Gelecekte bence cep telefonuna bile gerek kalmayacak, insanları direkt beynimizle arayıp, telepati yoluyla iletişim kurabileceǧiz.
Örneǧin İngiltere’de 360 bin yaşlı insan kendisini çok yalnız hissediyor, çūnkū çocukları onları görmek için “çok meşguller” ve onlardan uzaklar. Çalışmalar, sosyal izolasyonun yaşlı kişilerde yūksek orandaki ölümlerle ilişkili olduǧunu ve yalnızlıǧın yaşlıların “gizli katil” olduğunu düşündürmektedir.[6]
Gelecekte belki de yaşlı insanların gördūkleri, insandan çok belki de bakıcı robotları olacak. Yaşlı insanlara yönelik bakıcı robot uygulaması Japonya’da hali hazırda uygulanıyor.
Yalnızlık ayrıca keskin bir depresyonu da beraberinde getirebiliyor. Gelecekte insanın psikolojik rahatsızlıkları da artabilir. Yalnızlık yalnızca, yalnız yaşayanların sorunu deǧil, aynı evde yaşayanların sorunu oluyor ve geleceǧin toplumunda bu sorun daha da keskinleşecek. Yalnızlıǧın diǧer boyutu ise, kişideki yabancılaşmayı yakıcı bir dozda arttırmasıdır.
Sūrecek…
Erol Anar
Dipnotlar
[1]Mike Brown: “The sex robots contraversy, explainded”, July 4, 2016, www.inverse.com.
[2]Jean Baudrillard, (2003), “Sessiz Yığınların Gölgesinde ya da Toplumsalın Sonu”, Doğu Batı Yayınları, İstanbul, s.58.
[3]Marty Nemko Ph.D.: “The Future of Relationships”, Jan 20, 2016, www.psychologytoday.com
[4]Benjamin, Walter (1990), “Benjamin, Baudelaire ve Pasajlar”, İstanbul; Argos Yayınları.
s.50-52.
[5]Erol Anar: “Gūnūmūz Toplumunda Yabancılaşma Sorunu”, 27.11.2015, dunyalilar.org.
[6]Vanessa Barford: “Is modern life making us lonely?”, 8 April 2013, www.bbc.com