“Li Rojhilate Dile Min,” Kürtçede “Kalbimin doğusunda” anlamına geliyor. Murathan Mungan’ı okuyanlar, onun Doğu’da çarpan kalbine aşinadırlar. Murathan, Sahtiyan’da “dağa çıkmış bir şair” gözüyle yorumlar kalbinin attığı Doğu’yu… ve “kan”ı suçlar birbirimize “yabancı” düşmemizin sorumlusu olarak:
“Kan. Irmak tanrısının suçu kan.
Kimsenin birbirini tanımaması, anlamaması bundan.”
Kürtçede “kan” nasıl denir acep; “barış” nasıl..?
“Savaş” böyle emir gibi mi vurgulanır; “sevda” böyle şiir gibi mi..?
Bilemedik bunca yıl… Çünkü silahlar konuşurken biz sustuk.
“Her suskunluk içkanamasıdır ilişkilerin”… Kalbimizin doğusu kanarken, “sunaklarımıza acılar koyduk”…
Murathan Mungan’ın 23 şiirini bir araya getiren Kürtçe şiir seçkisi “Li Rojhilatê Dilê Min” üzerine bunları yazıyor Can Dündar. 1996 yılında yayımlanmış olan “Li Rojhilatê Dilê Min” 2012’de “Kalbimin Doğusunda” adıyla iki dil bilen okura karşılaştırma yapma olanağı sunmak için bu kez çift dilli olarak yayımlanmıştı.
İşte bu seçkiden “Me Ji Bîr Nekir” yani “Unutmadık” şiiri, her iki dilde;
Unutmadık
Yaralı bayramlar geçti
Mevsimler, bütün anlamlarıyla
Yüreğin koyu yerinde birikenler
Kendi takvimleriyle gelip geçtiler
Gelip geçti şehirler ve ölüler
Unutmadık
Topraktan çobanyıldızına değin
Hey yer
Her şey
Mümkündü
Nazım kadar coşkulu
Aragon kadar aşık
Lorca kadar yaralıydık
Unutmadık
Orada bir coğrafya yağmalanıyor
Orada gazetelerin ofset baskısı
Orada yeniden yazıyorlar 835 satır
Ve umudunu kaybetmeyen şehirler
Gökyüzünün karanlık kefeniyle örtük
Yıldızların delik deşik ettiği ölüleriz
Adsız ölüleriz
Adları bir coğrafya ile yan yana yazılan
Gövdelerinizi unutmadık, unutmadık hiçbirinizi
Savaşlar ve pazarlar çağıydı
Aynı silahlardı kullandığımız
Aynı çarşılar aynı kandı
Sevgiye ve kurşuna açılmayan yüreklerden geçtik
Pusu yataklarından, dağılmış bahçelerden
Viran tarihten
Uykuları çevik, namlularını oğulları gibi seven
Çocuklar gibi kusup
Kırda gelincikler gibi gülümseyen
Müsademe çocuklarını gördük
Geçip gidiyorlardı
Tarihin en uzun gecesinden
Pazarlarda aynı kan
Aynı paranın değiş tokuşunda
Karanlık çarşılar
Aynı kanlı tarih her defasında
Bir biz kaldık bu kadar içindeyken hayatın
Ölüme yakın duran
Bir de on binlerin korosunda haykıran
İntifada intifada intifada
İki güzelliğimiz vardı bizim
Ufkumuzdan inen
Ve bir daha geri dönmeyen iki güzelliğimiz
Birini kurşunlar, ötekini ofset baskılı resimler aldı
Otuz üç kurşun sıkıldı her birimize
Kutuplar kadar uzak, baba ocağı kadar yakın
Doğunun gündüz ve gecelerinde
Otuz üç yıldız
Hala ışığını gönderiyor bize
Birkaç çakmaktaşı cebimde gezdirdiğim
Birkaç karanfil
Yol için ipek, uyku için maya
Kalbiniz için
Kara bir yemin gibi çırılçıplak
Kelimeler getirdim
Kaybolmuş yüzyılların vatanında
Ölümün erken takibe aldığı çocuklar
Dağlarda değilim sizinle birlik
Yalnızca mataranıza su vermeye geldim
Nazım kadar coşkulu
Aragon kadar aşık
Lorca kadar yaralı
Serap ile hakikat arası
Çağın aşamadığı uçurumlarda
Gider gelirim gider gelirim
Efsanelerin çeşitlendigi yol ağızlarindaki büyük kamaşma
Anda gizlenen zaman
Ateşin avesta dili
Bitkiler, otlar, kökler
Dağlanmış dil, narın rengi
On binlerin dönüştüğü uğuldarken
Doğunun yeni defteri
Topraktan çobanyıldızına değin
Her yer her şey karanlık bir pusuda
Yazının, tekerleğin, tarihin
İlk çocuklarından
Ey büyük mezopotamya
İki bin yıllık gece
Dön geri bak
Kardeşlerim ölüyor kalbimin doğuşunda
***
Me Ji Bîr Nekir
bihurîn cejnên birîndar
werz, bi hemû wateyên xwe
yên li cihê tîr ê dil nijiyane
bi salnameyên xwe hatin û bihurîn
hatin û bihurîn bajar û mirî
me ji bîr nekir
ji axê heta gelawêjê
her der
her tişt
mimkun bû
bi qasî Nazim biçoş
bi qasî Aragon evîndar
bi qasî Lorca birîndar bûn em
me ji bîr nekir
li wir erdnigariyek tê talankirin
li wir çapa ofset a rojnameyan
li wir ji nû ve tê nivîsandin 835 rêzik
û bajarên hêviyên xwe winda nekirine
me bi kefenê tarî yê esmên nixumand
miriyên we yên ku stêrkan ew qulqulî kiribûn
miriyên we yên bênav
ên navê wan li nik erdnigariyekê hatiye nivîsîn
me gewdeyên we ji bîr kir, me ji bîr nekir yek ji we jî
serdema şeran û bazaran bû
heman çek bûn ên me bi kar dianîn
heman sûk heman xwîn bû
di dilên ku ji hezkirinê û guleyan re venedibûn re derbas bûn em
di kemînan, bexçeyên belavbûyî
di dîroka wêran re
xeyidîn mîna zarokên
me zarokên musademeyan dît
ên xewên wan çeleng, mîna zarokên xwe ji lûleyên xwe hez dikin
û wekî zarok dixeyidin
wekî xecîcokan dibişirîn li qelaçan
dibuhurîn diçûn
di şeva dirêjtirîn a dîrokê re
li bazaran heman xwîn
di berdêla heman diravî de
sûkên tarî
her car heman dîroka bi xwîn
hew em man di nav jiyanê de
nêzikî mirinê sekinî
û ya/yê di qoroya deh hezaran de diqîriya
întîfada întîfada întîfada
du xweşikiyên me hebûn
ên ji asoya me dadihatin
û du xweşikiyên me yên ku car din venedigeriyan
yek jê gulleyan, a dî jî wêneyên bi çapa ofset stend
sî û sê gule bera ber her yekî ji me dan
bi qasî cemseran dûr, bi qasî mala bavê nêzik
di roj û şevên rojhilatê de
sih û sê stêrk
hê şewla xwe dişînin ji me re
çend arbeşk di berîka xwe digerînim
çend qurnefîl
ji bo rê hevrîşim, ji bo xewê heyvên
ji bo dilê we
min peyvên şilfîtazî
mîna sondeke reş anîn
di welatê sedsalên windabûyî de
zarokên ku mirin wan zû dişopîne
ne li çiyê me bi we re
tenê ji bo avê têxim meterê we hatim
bi qasî Nazim biçoş
bi qasî Aragon evîndar
bi qasî Lorca birîndar
navbera rastî û rewrewkê
di zinarên ku serdemê neqevizandiye de
diçim têm diçim têm
teyisîna mezin a li devê ku efsane lê dicelibin
dema di kêlîkê de veşartî
zimanê avesta yê ji êgir
giha, nebat, kok
zimanê daxdayî, rengê hinarê
lênûska nû ya rojhilatê
dema vegera dehhezaran dixumxumand
ji axê heta gelawêjê
her der her tişt di kemîneke tarî de
ji zarokên ewil
ên nivîsê, teker, dîrokê
ey mezopotamyaya mezin
şeva dû hezar salî
veger li paş xwe biner
birayên min dimirin li rojhilatê dilê min
Murathan Mungan
Me Ji Bîr Nekir şiirinin Kürtçesi için, http://www.beroj.de/index.php/helbest/34-murathan-mungan/110-me-ji-bir-nekir.html ve Can Dündar yazısı için ise http://candundar.com.tr/m/index.php?Did=227 ‘den faydalanılarak derlenmiştir.
Ciran Derya