Dolores İbarruri: ‘No pasaran!’
İspanya’da faşizme karşı mücadelenin en önünde yer aldı İbarruri. Meydanlarda sağ eli havada ‘No pasaran’ diye haykırırken, kadınları tüm gücüyle mücadelede yer almaya çağırdı. 100 binin üzerinde kadın, direnişin sürmesinde yaşamsal öneme sahip olan bütün işlerde yer alarak Madrid’i yönetti.
Erkek egemenliğine karşı durarak tarihten günümüze ışık tutan kadınlar, mücadelenin nasıl büyütüleceğini de öğretiyor bize. “La Pasionaria” (Tutku Çiçeği) adıyla nam salmış olan Dolores İbarruri de onlardan biri. Faşizme karşı en zorlu mücadelelerden biri İspanya’da İkinci Dünya Savaşı öncesinde faşist general Franco’ya karşı verilirken, direnişin en önünde yer aldı İbarruri.
1920’li yıllarda İspanya Komünist Partisi’nin ilk üyelerinden ve parti liderlerinden biri olan İbarruri’nin yaptığı konuşmalar, İspanya iç savaşı sırasında kadınları faşizme karşı mücadele için bir araya getirdi. Franco, Madrid kapılarına dayandığında radyodan sesi duyulan İbarruri sesleniyordu:
“Ayakta ölmek, dizlerinizin üzerinde yaşamaktan daha iyidir.”
Bu söz direnişin sloganı haline gelirken, İbarruri’nin konuşmaları direnişin sürmesinin en önemli nedenlerinden biri oldu.
100 bin kadın komitelerde
İbarruri kadınları direniş için teşvik etmiş, başka silah bulamazlar ise mutfak bıçağı veya benzer silahlar ile savaşmaya çağırmış, hatta kaynar suların bile Madrid’e saldırıları püskürtmek için kullanılabileceğini söylemiştir. İbaruri’nin lideri olduğu, Savaşa ve Faşizme karşı Uluslararası Kadın Komitesi, komünist kadınların gazetesi olan Mujeres De Madrid (Madrid’in Kadınları) ve Companera’yı (Yoldaş) yayımlamıştır. Faşizme karşı direnişte yüz binden fazla kadın bu komitelerde yer almıştır.
Şehri yöneten kadınlar
Direnişin sürmesi için yaşamsal öneme sahip bütün işler kadınlar tarafından yapılmış, Madrid kadınlar tarafından yönetilen özgür bir şehir haline gelmiştir. Barikatların kurulması, siperlerin kazılması ve ilkyardım istasyonlarının kurulmasında kadınlar görev almıştır. Kendileri için ayrı bir öneme sahip olan ortak aşevlerinin ve çamaşırhanelerin örgütlenmesinde kadınlar çalışmıştır. Fabrikalarda, telefon santrallerinde, okullarda çalışanlar, erzak dağıtımını gerçekleştirenler, ordu mensuplarının okuma-yazma öğrenmesi için açılan iki bin okulda ders verenler hep kadınlardır.
İbarruri Nazım’ın dizelerinde
Meydanlarda sağ yumruğu havada, “No pasaran!” (Geçit yok) diye haykıran İbarruri, sadece İspanya’nın değil tüm dünyanın faşizme karşı mücadele sembollerinden biri haline gelmiştir.
Nazım Hikmet’in, “…ne kadar güzel şey yaratacaklarsa/ yani o korkunç hasreti daüssılâsı içimin/ güzel gözlerindedir/ Madrit kapısındaki nöbetçimin” dizeleriyle bahsettiği Dolores İbarruri, 1989’da 93 yaşında hayatını kaybetmiştir.
Faşizme karşı savaşmak için İskoçya’dan İspanya’ya gidenlerin anısına İbarruri’nin heykeli, İskoçya’nın en büyük kenti Glasgow’daki Clyde caddesine dikildi.
Bu yazı sendika.org web sitesinde Dolores İbarruri: ‘No pasaran!’ başlığıyla yayınlanmıştır.
Görsel seçimleri Deniz Kartal
www.dunyalilar.org