Bundan 7,5 milyon yıl önce, ayağa kalkan bir canlı grubunda o güne kadar hiçbir canlıda görülmeyen duyular belirmeye başladı. Sosyologların, psikologların ve antropologların insanı insan yapan değerler olarak sunduğu bu yeni duyu ağı çoğumuzun bildiği, aramızdaki ilişkileri düzenlemeyi sağlayan, doğal koşulların egemenliğinden kısmen de olsa kurtulmamızı sağlayan değerler olarak yapımıza katıldı. Bunlardan birkaçını verelim.
Merak: Neden sonuç ilişkisini araştırmaya bağlı olarak bir şeyin neden, niçin, nasıl oluştuğunu araştırmadır. Galiba kazandığımız ilk insani duyu olmalıdır. Bilimsel gelişme bu duyudan kaynaklanmıştır. Yalnız insana özgüdür.
Karaborsa: Gözde bir nesneyi, gerek duyduğundan daha çok biriktirip, onu gerek duyana yüksek bir karşılıkla verme. Kaynak oluşturmaya yaramıştır. Yalnız insanlarda görülür.
Empati (duygudaşlık): Belki en son kazandığımız duyulardan biridir. Başkasının duyuları ile düşünebilmedir. Başkasının acısını ve sevincini içinde hissedip, onu anlayabilmedir. Sosyal yaşamı sağlamıştır. Yalnız insanlarda görülür.
Utanma: Herhalde en son ortaya çıkan duyumuz olmalı. Utanma hiçbir ceza korkusu olmadan, herhangi bir baskı nedeniyle yapılmayan, alınıp satılamadan, bir insanın iç dünyasının güzelliğinin, insani değerlerini yansıtan en önemli duyudur denebilir. Yasa korkusu olmadan, baskı olmadan, bir çıkar için yapılmadığından dolayı en asil duygu olarak bilinir. Hayvanlarda utanma duyusu yoktur. Sadece insana özgüdür. Diğer duyuları eser halinde diğer canlılarda görebilmemize karşın, utanma ile ilgili hayvanlarda hiçbir duyunun oluşmadığı bilinmektedir.
Bu evrimsel sıralamaya göre, insan soyunda en son kazanılmış, en değerli, insanı insan yapan, her şeyin üstünde olan şey utanma duyusudur. Bu nedenle hiçbir yasal, dinsel ya da zorlayıcı bir kural göstermeden bir insanın, insani değerlerinden uzaklaşmasını, utanmaz, ar damarı çatlamış, yüzsüz, tükürsen yağmur yağıyor gibi kelimelerle tarifleriz. Bu sözlerin aslında o kişiye yasal bir yaptırımı yoktur; sadece toplum içindeki seviyesini ve o kişinin ahlak ve tıynet yapısını ortaya koymak için söylenir.
Bu durumda bir kişinin en çok önem vereceği, dikkat edeceği şey, utandıracak bir şey yapmamadır. Hata düzeltilebiliyor, ancak utanmazlık düzeltilemiyor.
Prof. Dr. Ali Demirsoy
Tam metin için: http://felsefegazetesi.com/insan-soyunun-en-son-kazandigi-duygu-utanmadir/
Dünyalılar