Toplum olabildiğince okulsuzlaştırılmalı çocukların özgürlüğü önündeki bütün engeller kaldırılmalıdır. Şu an çok ütopik görünse de mümkün olan o başka dünyada neden olmasın?
İvan İllich “Okulsuz Toplum” isimli kitabında var olan eğitim sistemlerinin açmazlarını göstererek eğitim ve öğrenimin okul dışına çekilmesi ve toplumun okuldan arındırılması gerektiğini ısrarla savunur. Israrla savunur çünkü çok haklıdır çünkü okul devletin en önemli biçimleme kurumlarındandır. Okulun işlevi devletin kontrolünde bireyler yetiştirmek ve onları vatana millete hayırlı bireyler haline getirmektir. Vatan millete hayırlı bireyde tüm iktidar tahayüllerini kendisinde toplamış, genel ahlakın her türlü yükümlülüğünü kabul etmiş, devletin düşman gördüğünü düşman; dost gördüğünü dost gören bir iktidar kategorisidir artık.
Toplum okulsuzlaştırılmalıdır, çünkü bu devlet denetimli kurum bireyin hem özgürlüğünü hem de yaratma gücünü elinden alır. En yumuşak okul derslerinde bile bireyler sınırlandırılır ve bulundukları ülkenin milli eğitimine uygun olacak şekilde biçimlenirler.
Örneğin resim derslerini düşünün bu derslerde herhangi bir milli bayram zamanıysa öğrencilerden bu konu ile ilgili resim çizmesi istenir. Milli bayramların en büyük işlevinin kültürel bellekle devletin iktidarının devamlılığını amaçladığı aşikardır. Bu resimlerde çocuklar uygun olarak, bayrak, tören, tek tip resmi geçişler çizerler. Aynı şekilde müzik dersleri de benzer bir misyon edinir coğrafyanın vatan olarak tanımlanmasını, milli hassasiyetleri yükseltmeyi görev edinmiş, kahraman orduların destanlarını anlatan marşlar öğretilir.
Böyle resimler çizen, marşlar okuyan bir çocuk milli duygularla büyür, milli duygular ise devlete özellikle de ulus devlete hastır bu duygular tek dil, tek din, tek bayrak gibi devlet ideolojisinin ya da söyleminin bireye dayattığı tekilciliğe, dışlamaya ya da kendisi dışındakileri farklı görmeye yarar.
Eğitim sistemi ya da okulla ilgili bir diğer durumda iktidara göre biçim değiştirmesidir. Devlete hakim olan iktidarın söylemi ne ise eğitimin pratiği de ona göre belirlenir. Kendi coğrafyamızdan örnekleyecek olursak yıllarca bu ülkede eğitim sistemi Kemalist ideolojiye göre biçimlenmiştir. Kemalizm bir ulus devlet ideolojisidir ve bu dönemde eğitimin belirleyicisi ulus devlet ideolojisi olmuştur. Bu güne gelindiğindeyse eğitimin muhafazakar liberal bir biçimleme sistemine dönüştüğünü gözlemliyoruz. Daha önceden milliyetçi bir çizgi de seyreden eğitim sisteminin yerini bu gün din temelli bir eğitim sisteminin almış olması ise iktidarın bu kurum üzerindeki gözetiminin getirisidir. Kısaca devlet denetimli bir eğitim sisteminde özgür bir birey olma lüksünüz yoktur, çünkü okul bir devlet kurumudur ve onu belirleyen şey devlet elinde bulunduran iktidar söylemidir.
İşte bu nedenledir okul kitaplarında LGBTTQ bireylere ait tek bir cümlenin olmaması, Din kültürü öğretmenlerinin Aleviliğe dair her türlü söz söyleme yetkisine sahip olmaları, Ülkenin Doğusunda öğretmenlik yapan öğretmenlerin Kürtçe bilmediği için öğrencilerine her türlü davranma hakkını elde etmiş olmaları, ana dilde eğitimin hala tartışma konusu haline getirilmesi, eğitim bakanının militarist simgeler içeren kitapları çocuklara hediye edebilme yetkisini kendisinde bulması ve daha pek çok örnek hepsi bu nedenledir yani okulun bir denetleme, disiplin ve biçimleme kurumu olmasındandır.
Bütün bunlardan dolayıdır ki toplum olabildiğince okulsuzlaştırılmalı çocukların özgürlüğü önündeki bütün engeller kaldırılmalıdır.
Bir Tezer Özlü cümlesi der ki ” Yıllar sonra sabah karanlığında küçücük ilkokul çocuklarının belleğimden silemediğim vatan şiirlerini ezberleyerek, siyah giysiler içinde okula gittiklerini görünce, nemli İstanbul sabahlarında, hiçbir şey değişmedi diye düşünmekten kendimi alamıyorum” evet hiçbir şey değişmedi eskiden vatan şiirleriyle, şimdi her türlü muhafazakar şiirle biçimleniyor okullu çocuklar, benim bu konuda bir tek dileğim var şu an çok ütopik görünse de mümkün olan o başka dünyada neden olmasın okulsuz toplumlar biçimsiz bireyler!
Emek Erez
Dünyalılar