Bugün Karaköy’de Bankalar Caddesine ulaşmaya çalışırken tarihi tünelin hemen sağındaki sokakta bir müze tabelası gördüm ve takip ettim, girişte bir masa ve üzerinde ziyaretçi defteri vardı. Görevli, defter üzerinde bir alanı göstererek name buraya diye söyledi, ben Türk’üm dedim, ha o zaman şuraya adınızı soyadınızı ve imzanızı atın dedi, öyle yaptım ve bu ara sokakta gizlenmiş yapının kapısından içeri girdim.
Girdiğim yer eski Zülfaris Sinagoguymuş ve 2001 yılında Türk Musevileri Müzesi olarak hizmete açılmış.
Müzede, 1492 yılında İspanya’dan kovulan Yahudilere kapılarını açan Osmanlı döneminden Cumhuriyet dönemine kadar Türk-Yahudi ilişkileri belgelerle anlatılmış, Yahudi kültürüne ilişkin etnografik bilgiler ve malzemeler sergilenmiş.
Müzenin girişinde hemen sağda, 1933’lü yıllarda Union des Sociétés “OSE” Pour la Protection de la Santé des Populations Juives (Yahudi Populasyonlarının Sağlığını Koruma Dernekleri Birliği) başkanı olan Prof. Albert Einstein’ın dönemin başbakanı İsmet İnönü’ye yazdığı mektup dikkatimi çekti, bu mektup ünlü bilim insanının meslektaşlarını faşist saldırılardan korumak için verdiği çabayı gözler önüne seriyor.
Prof. Albert Einstein, 17 Eylül 1933 tarihli mektubunda, Almanya’da çalışmalarına izin verilmeyen 40 bilim insanının Türkiye’ye yerleşerek çalışabilmeleri için ricada bulunuyor. Başbakanlık arşivinden alınmış olan mektubun Türkçe çevirisi şöyle:
“Sayın Ekselansları,
OSE Dernekleri Birliği’nin Şeref Başkanı olarak ekselanslarından, Almanya’dan 40 profesör ve doktorun bilimsel ve tıbbi çalışmalarına Türkiye’de devam etmelerine izin vermeniz için başvuruda bulunmayı rica ediyorum. Bu kişiler, Almanya’daki mevcut yasalar nedeni ile mesleklerini yapamamaktadırlar. Çoğu geniş tecrübe, bilgi ve bilimsel değere sahip bu kişiler, yeni bir ülkede yaşadıkları takdirde son derece faydalı olacaklarını kanıtlayabilirler.
Ekselanslarından ülkenize yerleşerek çalışmalarına devam etmeleri için izin vermeniz konusunda başvuru yaptığımız bu tecrübe sahibi uzman ve seçkin 40 akademisyen, birliğimize yapılan çok sayıda müracaat arasından seçilmişlerdir. Bu bilim insanları, hükümetinizin talimatları doğrultusunda kurumlarınızın herhangi birinde bir yıl boyunca karşılık beklemeden çalışmaya razıdır.
Bu başvuruya desteklemek amacıyla, hükümetinizin talebi kabul etmesi halinde sadece yüksek seviyede bir insani faaliyette bulunmakla kalmayacağı, bunun ülkeniz açısından da kazançlı olacağı ümidimi açıklama cesaretinde buluyorum.
Ekselanslarının sadık hizmetkârı olmaktan onur duyan,
Prof. Albert Einstein”
Mektubun orjinali aşağıdaki gibi
Deniz KARTAL
29/08/2013
www.dunyalilar.org