2016’da bilim dünyasında yaşanan önemli gelişmeler…
Bilim insanları, bir yandan mevcut yaşamımızı kolaylaştıracak yeniliklere imza atarken bir yandan da yeni yaşam alanları kurabileceğimiz gezegenler için çalışmalarını sürdürüyor. 2016 yılı boyunca hangi bilimsel gelişmelere şahit olduk hatırlayalım.
1) Türkiyeli bilim insanlarından, her kan grubuyla uyuşan yapay kan
Yılın ilk ayında, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nde görevli Genel Biyoloji Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Adnan Ayhancı yapay kan ürettiklerini duyurdu. Bağışlanan kanlar maalesef bir ay muhafaza edildikten sonra bozuluyor. Yapay kan ise bir yıl boyunca bozulmadan saklanabiliyor.
2) Milyar dolarlık kanser projesinin başına getirilen profesör; Türkiye’den Sadık Esener
ABD’nin sayılı kanserle savaş enstitülerinden birinin başına getirilen Prof. Dr. Sadık Esener, Oregon’daki Knight Kanser Enstitüsü’nün yeni direktörü oldu. Lisans eğitimini İstanbul Teknik Üniversitesi’nde yapan Profesör Sadık Esener’in kanser ve erken teşhisi hakkında yaklaşık 450 makalesi var ve direktörü olduğu enstitü de görev alacak 300 kişiyle birlikte çalışmalarını yürütecek.
3) Yapay zekanın yazdığı roman neredeyse edebiyat ödülü alıyordu
Yapay zekanın yazarlığını yaptığı ve Konpyuta ga shosetsu wo kaku hi (Bir Bilgisayar Roman Yazdığı Zaman) ironik adlı eser, 3. Nikkei Hoshi Shinichi Edebiyat Ödülleri’nde birinciliği kazanmasa da ödüle yaklaştı.
4) Mars Toprağı Tarıma Elverişli
Hollandalı bilim insanları, NASA’nın geliştirdiği Mars toprağına benzer toprakta ürün yetiştirmeyi başardı. Test edilen ürünlerde sağlığa zararlı metaller bulunmadı.
5) Ahtapotların DNA’sı dünyada eşsiz
The University Of Chicago bilim insanlarının yaptığı son araştırmalar, ahtapot gen dizilimlerinin diğer canlılardan farklı olduğunu ortaya koydu. Ahtapot DNA’sı bu dünyadan değil! Ahtapotların genomu, sahip oldukları ve 33 bin proteini kodlayabilen gen ile daha önce görülmemiş karmaşıklıktaki bir yapıda.
6) Genlerle oynayarak “Süper İnsan” üretecekler
Bilim insanları, gen yazılımının değiştirilerek süper akıllı, süper güzel ve süper yetenekli insanı ortaya çıkacağı bir proje üzerinde çalışıyor.
7) Dünyanın ilk kuantum uydusu fırlatıldı
Çin, dünyanın ilk kuantum telekomünikasyon uydusu Micius’u başarıyla fırlattı. Bilim insanları, kuantum mekaniği ile verilerin şebekeler içinde fotonlarla güvenli olarak taşındığını, verilerin aktarım esnasında ele geçirilemediğini veya kopyalanamadığını belirtiliyor. Çin’in uzaya gönderdiği uyduya M.Ö. 5. yüzyılda yaşan bilim insanı ve filozof Micius’un adı verildi.
8) Uzaydan gelen sinyal tartışma yarattı
Rusya’daki bir radyo teleskop, 95 ışık yılı uzaktan gelen “güçlü bir sinyal“ yakaladı.
9) TÜBİTAK’ın beğenmediği projeyle dünya birincisi olan İlayda NASA projesinde
Sıvılarda bulunan su oranını mıknatısla ölçebilen bir sistem geliştiren İlayda Şamilgil, bu projesi ile TÜBİTAK’ın yarışmasına katılmış, ancak finale bile kalamamıştı. İlayda, Polonya’da düzenlenen ve 80 ülkenin katıldığı ”Nobel Fizik Ödülü’ne Doğru İlk Adım” yarışmasında da birinci olmayı başarmıştı. Bu büyük başarı ile tüm dikkatleri üzerine çeken İlayda, eğitim hayatını sürdürdüğü Amerika’daki Cornell Üniversitesi’nde önemli bir başarıya daha imza attı. Üniversitedeki profesörlerden biri olan ve NASA’da teknoloji şefi olarak görev yapan Profesör Mason Peck’in NASA projesinde yer alacak olan İlayda, başarı yolunda ilerliyor.
10) Dünyanın en dayanıklı hayvanının sırrı çözüldü
Radyasyona, dondurucu soğuğa ve kaynatılmaya dayanan mikroskobik hayvan su ayısının DNA’sını battaniye gibi sararak koruyan bir protein keşfedildi.
11) Einstein’ın Kütle Çekim Dalgaları Kanıtlandı
Einstein’in 1916’daki yer çekim dalgalarına ilişkin teorisi ikinci kez ispatlanırken, ilk gözlemin tesadüf olmadığı ortaya konuldu. İzafiyet Teorisi’ni yazarken tüm evrenin yer çekimi dalgalarıyla kaplı olduğu kuramını ortaya atan Einstein, yapılan en son gözlemle bir kez daha haklı çıkarken, bunun hiçbir zaman tespit edilemeyeceği düşüncesinde ise yanıldığı ortaya çıkmış oldu.
12) Fransa’da güneş enerjili yollar yapılıyor
Fransa Çevre Bakanı Segolene Royal önümüzdeki beş yılda bin kilometre uzunluğundaki kara yolunun foto voltaj panelleriyle kaplanıp yeşil enerji kazanılacağını açıkladı. Bu yöntem daha önce Hollanda’da denenmiş ve 70 kilometrelik bisiklet yolundan bir hanenin yıllık enerji ihtiyacını karşılayacak miktarda (3 bin kilovat saat) elektrik üretilmişti.
13) 30 futbol sahası büyüklüğündeki teleskop evreni dinliyor
Çin’de yapımı tamamlanan, 30 futbol sahası büyüklüğündeki dünyanın en büyük radyo teleskobu FAST’ta testlere başlandı.
14) 3D Yazıcılar ile Biyonik Uzuvlar Üretip Ücretsiz Dağıtan Öğrenciler
3D yazıcı teknolojisi günden güne hayatımıza daha fazla giriyor. Gelecekte ise çok daha yaygın bir kullanım ile hayatımıza gireceğine kesin gözüyle bakılıyor. Ülkemizde gerçekleştirilen Astero isimli proje de bize bu alanda büyük umut verdi. Astero herhangi bir uzvunu kaybetmiş çocuklara 3D yazıcılarda çok düşük maliyetlerle fonksiyonel protez uzuvlar basan bir sosyal sorumluluk projesi, projeyi yürütenler ise tamamen gönüllülük esasına göre çalışan İTÜ öğrencileri.
15) Canan Dağdeviren’e Dünya Birinciliği Ödülü
Dr. Canan Dağdeviren, 28 yaşında icat ettiği ‘giyilebilir kalp pili’nden sonra şimdi de kanserin peşine düştü. Dağdeviren “Meme kanserinin tedavisi için bir cihaz ve kolonoskopide kullanılacak bir aparat geliştireceğim. Çalışmalarım sürüyor” diyor. Harvard Üniversitesi Genç Akademi üyeliğine seçilen ilk Türk bilim insanı Dr. Canan Dağdeviren, dedesinin 28 yaşında kalp yetmezliğinden ölmesinin kendisini etkilediğini, bundan dolayı onun öldüğü yaşa gelinceye kadar kalp hastaları için bir şeyler yapmaya karar verdiğini söyledi. MIT Technology Review dergisinin geçen yıl derlediği ‘35 Yaş Altı 35 Yenilikçi’ ile Forbes dergisinin ‘30 Yaşından Küçük 30 Bilim İnsanı” listelerinde yer alan Dağdeviren, ‘giyilebilir kalp pili’ni icat ederek tarihe geçti.
16) 4 Işık Yılı Uzakta Dünya Benzeri Gezegen
Dünyadan sadece 4 ışık yılı uzakta bulunan en yakın yıldızın etrafında yaşanabilir bölgede bir gezegen keşfedildi. ESO teleskopları ve diğer teleskopları kullanan araştırmacılar, Güneş’ten sonra Dünya’ya en yakın yıldız olan Proxima Centauri’nin yörüngesinde dolanan bir gezegene dair oldukça güçlü kanıtlar elde ettiler. Uzun süredir aranan Proxima b adlı dünya, soğuk kırmızı konak yıldızının etrafındaki bir turunu 11 günde tamamlıyor, gezegenin yüzey sıcaklığı ise suyun sıvı halde kalabilmesini sağlıyor. Bu kayalık dünya Yeryüzü’nden biraz daha büyük ve bize en yakın ötegezegen — bu sayede burası Güneş Sistemi dışında yaşam barındırabilecek en yakın yer olabilir. Güneş Sistemi’ne dört ışık-yılından biraz daha uzakta bulunan Proxima Centauri adlı kırmızı-cüce yıldız Güneş’ten sonra Yeryüzü’ne en yakın yıldız konumundadır. Erboğa takımyıldızında yer alan bu soğuk yıldız çıplak gözle görülemeyecek kadar sönük olup, Alpha Centauri AB olarak bilinen ve çok daha parlak olan yıldız çiftine oldukça yakındır.
