Bundan yaklaşık 15 sene önce dünyanın önde gelen şirketlerinden biri olan Coca-Cola Hindistan’ın Racastan bölgesinde bulunan Kala Dera köyünde bir şişeleme fabrikası açtı. Fabrika kurak bir bölge olan Kala Dera’da zor şartlar altında tarımsal faaliyetlerini sürdürmeye çalışan köylülerin durumunu çok daha kötü bir hale getirdi. Köylüler geçinebilmek için yeraltı sularından yararlanmak zorundaydılar; fakat fabrikanın faaliyetleri sonucunda suya erişim neredeyse imkânsız hale geldi.
Hindistan’da 2003 ve 2006 yıllarında ise çeşitli sivil toplum örgütleri Coca Cola’nın sağlığa zararlı maddeler içeren ürün sattığını iddia etmişti. Ancak Coca Cola bu iddialardan aklandı ve satışa yönelik herhangi bir yasaklama olmadı. Gerek tüketici sağlığı, gerek çevresel faktörler ile ilgili olarak bölgenin Coca Cola ile olan ilişkileri rafa kalkmadı. 2008 yılında Hindistan’ın Varanasi bölgesinde bulunan Mehdiganj köyünde 1500’ün üzerinde köylü bir araya gelerek şirketin şişeleme fabrikasına protesto yürüyüşü düzenledi. İsyan sebepleri Kala Dera köylüleri ile aynıydı: Yeraltı sularının aşırı kullanımıyla meydana gelen su krizi ve toprağın kirlenmesi.
Şirketin bölgeye geldiği ilk yedi yıl içerisinde (1999-2006) yeraltı suyunun seviyesi sekiz metre düşmüştü ve bu durum yüzde 80’i tarım ile uğraşan Mehdiganj köylüleri için yıkım demekti. Suya erişim zorlaştıkça tarımsal faaliyetleri devam ettirmek neredeyse imkânsız hale gelmişti ve bu durum da doğrudan köylülerin yaşamlarını tehdit ediyordu.
Coca Cola ise üretim faaliyetleri ve çevre ile ilgili olarak ilkelerini şu şekilde açıklıyor: “Çevresel etkimizi ‘Su Yönetimi’, ‘Sürdürülebilir Ambalajlama’ ve ‘Enerji Yönetimi ve İklim Değişikliği ile Mücadele’ ana başlıkları altında yönetiriz. Operasyonlarımızda asgari seviyede bir su kullanım oranını hedefler, verimli enerji kullanımı ile karbon ayak izimizi kontrol altına alır, sürdürülebilir ambalajlama uygulamaları ve yüksek atık yönetimi performansımızla doğal kaynakların korunmasını amaçlarız.”
Bir litre Coca Cola için üç litre su
Tam bu noktada Michigan Üniversitesi’nin 2012-2013 yılları arasında yaptığı “Trajedilerin ortaklığı: Hindistan Örneği” çalışmasından bahsetmekte fayda var. Araştırma, sosyal sorumluluk projelerinin altında imzası bulunan ancak projeleri uygulamaya koymada yetersiz kalan Coca Cola’nın Kala Dera köyündeki su tahribatını konu alıyor. 1999 yılında kurulan şişeleme fabrikasının, köylülerin su kaynaklarına erişimini sınırlandırdığı araştırma sonucunda ortaya konuluyor; yakın zamana kadar pirinç üretiminin gerçekleştiği bölgede çiftçiler son yıllarda sulama yapmak için bile su bulamıyorlar. Bir litre Coca Cola üretimi için harcanan üç litre su, kaynakların hızla tükenmesine yol açan en temel sebep. Araştırma sonuçlarına göre şirketin, sosyal sorumluluk çerçevesinde gösterdikleri hedefler arasında yer alan “Su havzalarının korunması ve geliştirilmesine yönelik çalışmaları destekleme” maddesinin sadece madde olarak kaldığı ise açıkça ortada. Coca Cola tarafından bu kapsamda oluşturulan projenin sloganı “Daha az su, daha çok içecek” olarak seçilmiş ve proje kapsamında yağmur sularının geri kazandırıldığı iddia edilmiştir. Öte yandan çalışmanın liderliğini yapan Aneel Karnani çalışma sırasında şirketin, projenin belgelerini kendisine gösterdiğini fakat yeraltına yeniden su kazandırmaya yönelik bir çalışmanın var olmadığını belirtmiştir.
Coca Cola üretimi ile ilgili olarak her iki tarafın iddiaları yıllar boyunca çatışmaya devam edecek gibi görünüyor. Önemli olan Kala Dera, Mehdiganj, Thane ve Sivaganga’daki köylülerin haykırışlarına kulak vermek ve su kaynaklarının hayatın devamlılığı için vazgeçilmez olduğunu bilerek harekete geçmektir.
Hazırlayan: Saliha Damar – Eylem Mercimek/ Bilim ve Gelecek