“Şimşekler yüksek tavanlı odayı ürkütücü bir parıltıya boğuyordu. Hava keskin bir ozon kokusuyla doluydu. Bir yılan gibi kıvrılıp dallanan yıldırımları üreten makinesinin hemen altında, kitabına dalmış, okumayı çok seven bir beyefendi, her zamanki sandalyesine oturmuş, yıldırımlardan zerre kadar etkilenmeden tarihi yaratıyordu”
20. yüzyılın başlarında dünyanın en tanınmış bilim insanlarından olan Nikola Tesla’dan bahsedildiğine pek rastlamazsınız. Tesla, birçoklarınca tuhaf biri olarak da kabul edilmektedir. Ama Tesla etrafınıza baktığınızda karşılaşacağınız, modern hayatı modern yapan birçok unsurdan bir şekilde sorumludur. Hiç şüphe yok ki, Nikola Tesla, yaşamış en büyük dehadır.
Sırp kökenli olan küçük Nicky Tesla, 1856 yılında Hırvatistan’da doğdu. Olağandışı bir hafızası vardı ve altı dilde konuşmayı öğrenmişti. Avusturya Teknik Üniversitesi’nde dört yıl boyunca matematik, fizik ve mekanik eğitimi aldı. Tesla 1884 yılında Amerika’ya gitti. İlk işi Avrupa yapımı bir dinamoyu tamir etmek olan Tesla, aldığı parayla yatacak bir otel odası ve yemek buldu. Ama onun amacı hayallerinin kahramanı Thomas Edison’la çalışmaktı. Sonunda bu şansı buldu da. Ama bu tam bir düş kırıklığı idi onun için. O alternatif akım projesini hararetle anlattırken Edison, icatlarini anlatan bu Avrupalı beyi dikkatlice dinliyordu. Teknisyen olarak işine yarayacağını düşünüyordu belki de. Anlattıkları ise umrunda bile değildi.
Böylece Tesla işe girdi. Bir geminin elektrikle aydınlatılması işiyle kendisini ispatladı. O yıllarda alternatif akım kullanılmıyordu. Edison’un kullandığı doğrudan akım elektriği ise kısa mesafelere ulaşabiliyor ve pahalı idi.En son çalıştıkları işte Edison’un sorunlu sistemi için senkronize çalışan dinamoları tasarlayarak bir çözüm sundu. Edison ise bu buluşa ufak bir ek yapıp patenti kendi üstüne alarak, Tesla’ya söz verdiği parayı vermemek şeklinde ucuz bir davranıştı.
Tesla’nın işten ayrılmasının ardından, Edison’un ekibi onun dehasının gün ışığına çıkmasını engellemek için büyük çabalar sarfetti. Tesla’nın bugün pek tanınmamasının başlıca sebebi budur.
Tesla sonu gelmeyen macerasına bu olaydan sonra tek başına atıldı. Yıllar geçtikçe bugün hala evlerimizde kullandığımız alternatif akımı bulacaktı. Buna uygun dinamo ve elektrik motorlarını ve tüm enerji sistemini. İlk hidroelektrik santrali de onun eseri olacaktı..
“Bir ikindi vakti arkadaşı ile birlikte şehir parkında yürüyorlardı .Bir anda Tesla’nın kolları nöbet geçiriyor gibi öne doğru uzanmış, çırpınmaya başlamıştı. Szigety telaşlanmış, arkadaşını bir banka oturtmaya çalışıyordu ama Tesla bir dal parçası bulana kadar rahat edemeyecekti. Oturur oturmaz toprağın üzerine bir diyagram çizmeye başladı. ‘Bak işte motor burada, bak da gör nasıl da tersyüz ediyorum onu’
AC motorunu böyle buldu.”
Buluşları ekonomik bir değer taşımazsa üreticiler kaynak sağlamayacağı için A.K. Brown ile Tesla Electric Company’yi kurdu. Otuz civarinda patent aldı. Bu patentler, alternatif akım için jenaratörler, transformatörler, elektrik motorları kablo tasarımlarından oluşuyordu. AC sistemi kulaktan kulağa yayılmaya başlamıştı ve doğal olarak George Westinghouse’un kulağına da ulaştı. Bu iş adamı bu Avrupalı’nın kendisine çok para kazandırabileceğini gördü. Gerçekten de Tesla’nin yüzlerce irili ufaklı buluşu ile bir dünya devi olacaktı Westinghouse. Tesla ile imzaladığı anlaşmaya göre, satılan her AC kilovatı için iki buçuk dolar kazanacaktı. Tesla, birdenbire, hayalini kurduğu tüm deneyleri yapmasına yetecek paraya sahip olmuştu.
Tesla’ya ödenmesi gereken ücret bir milyon doları geçmeye başlayınca, Westinghouse maddi sıkıntılarla karşılaştı. Tesla, anlaşmanın yürürlükte kalması halinde Westinghouse’un ayakta kalamayacağını anlamıştı ve alacaklılarla karşı karşıya gelmeyi de istemiyordu doğrusu. Onun hayali herkesin AC elektriğini ucuz fiyatlarla kullanabilmesiydi. Bu yüzden anlaşmayı yırtıp attı! Dünyanın ilk dolar milyarderi olmak yerine, patentlerinin tamamı karşılığında 216 bin dolar aldı.
Sanayi onları ‘icat etmeden’ kırk yıl kadar önce, laboratuvarında flüoresan lambaları kullanmaya başladı. Dünya Fuarları’nda ve benzeri sergilerde, cam tüpleri alıp eriterek, onlarla ünlü bilim insanlarının isimlerini yazdı; bugün her tarafta karşımıza çıkan neon ışıklarının ilk örnekleri.
Yüksek voltaj elektriği zararsız olduğunu göstermek için bedeninden geçiren Tesla pek çok enteresan gösteri yaptı. Dünya hayal ettiği bu teknolojiyi benimsedi.Artık ortasınıfta aydınlanabilecek, ısınabilecek ve makinelerden yararlanabilecekti.
Yıllar ilerledikçe radyoyu bulacak ancak Marconi onun yerine tarihe geçecek o sadece gülümseyip “Bırakın devam etsin yaptığı alet benim 17 patentimi kullanıyor” diyecektir. Tesla inanılmaz bir gösteriyi Marconi’den çok önce gerçekleştirmişti. Yaptığı uzaktan kumandalı mini denizaltıydı. Birincisi, radyo dalgalarını mükemmel kullanıyordu. İkincisi mükemmel bir denizaltıydı ve üçüncüsü sibernetik biliminde bir devrimdi. Yarı otomatik kontrol sistemlerinin ilklerinden biri olarak Donanma’da kullanılmak üzere askeri yetkililerle görüşse de istediği sonucu alamadı.
Tesla daha sonra büyük bir projeyi kafasına taktı. Yüksek frekans transformatörü ile kablosuz bir şekilde elektriği iletmek. Diyebiliriz ki bu proje yüzünden tarihten silindi. Ardındaki tüm ekonomik güç çekildi. Sonraki nesillere unutturuldu.
En büyük hayali istasyonlar kurarak yerkürenin iletkenliğinden yararlanıp tüm dünyanın kablosuz bir şekilde elektriğe kavuşmasıydı. Dev bir bobin içeren kulesini Colarado’da kurdu. Önce toprağın içinden bir noktadan elektrik verip başka bir noktada elektrik çıkarmayı başardı.Çevre çiftliklerdeki atların nallarını çarpan elektrik yüzünden çıkan kaza da jeneratörü yandı. Şehir elektrik şebekesi çöktü ve Tesla suçlanıp maddi tazminat davası açıldı Tesla elindeki herşeyiyle birlikte laboratuvarını kaybetti.
En sonunda 1900 yılında bir finansörden destek buldu. Günümüzün TV, radyo istasyonu hatta interneti gibi bir veri aktarım sistemi kurması beklenirken asıl niyeti anlaşıldı. Ancak ekonomik dengeler ve teknolojik yatırımlar bu yeni devrim kabul edilemeyecek kadar ilerlemişti. Böylece çöküş başladı. Finans kapıları kapandı. Patent hakları birer birer satıldı.
Modern dünyayı icat etmiş olan adam, 7 Ocak 1943 tarihinde, 86 yaşındayken, neredeyse meteliksiz bir halde hayata gözlerini yumdu. Cenazesine iki binin üzerinde insan katıldı. Tesla, yaşadığı süre boyunca, yüzden fazla patent almıştı. Yaşamının son otuz yıllık kısmında, maddi imkanları patent işlemlerinin çok azını karşılamaya yetti. Öldükten sonra odası, kağıtları projeleri gizli servislerce yağmalanır. Onlar bunu reddetse de ilerleyen yıllarda sık sık Tesla adı gündeme gelir.
Tesla,sektörün kendisini bilim literatüründen dışlama çabası yüzünden yirmi yıl boyunca bir nevi sürgün hayatı yaşadı. Sermayesi olmadığı için deneyemediği teorileri sayısız defterin üzerinde kaldı.
Bugünün bilim adamları hala onun notlarını inceliyor. En başarılı uzmanlarımız onun dünyaya yayılmış teorilerini şimdi anlıyor.
Belki tarihin, gerçek bir dehayla karşılaştığında bunu anlayabileceği günler de gelecektir.
Kaynakça:
TESLA Anlaşılmamış Dahi / Margaret Cheney / Aykırı Yayınları / Biyografi
Bilim ve Ütopya Mart 2000
http://www.pbs.org/tesla
http://www.ttr.com
http://www.teslapress.com
http://www.teslascience.org
http://www.yurope.com/org/tesla/muzeje.htm
http://www.svensons.com/Tesla/
Dünyalılar