Dün ekran başında tören konuşmalarından duyduğumuz ifadeyle Akkuyu NGS’de 1. ünitenin temelinin atılmasıyla 60 yıllık bir rüyanın hayata geçirilişine şahit olduk. Doğrudur, yaptığım bu teşbihte hata yok, maalesef dün irademiz çiğnenmiş, kendimizi ifade etme hakkımız engellenmiş ve “hayata geçirilmiştir”… “Dün”, bu nedenle tarihe de geçmiştir.
Nükleer santrallere ilişkin gerçekler dünya genelinde çarpıtılır: Nükleer enerjinin temiz, güvenli, ucuz elektrik enerjisi üreteceği vaat edilir, mitler yaratılmıştır. Filhakika, tarihine baktığımızda nükleer enerjinin ahlaken temiz olmadığını, karakterini ise Hiroşima ve Nagasaki’ ye atılan atom bombasından alarak “Barış için Atom Anlaşması“yla atom silahı ve barış gibi iki benzemezi bir araya getirmeye cüret eden sorunlu zihniyeti görürüz.
Fakat bu başka bir yazının konusu, bu yazıda mevcut siyasi iktidarın politikası bağlamında içine düştüğü 9 paradoksa dikkat çekeceğim. Bu sayı arttırılabilir zira, her madde kendi içinde “menfaatlerle” form tutmuş geometrik ilişkiler barındırıyor. Mamafih bu yazıya başlığını veren “paradoks” kelimesi çelişkili hallere rağmen Akkuyu NGS projesinin devam etme nedenini ifşa eder gibi değil mi sizce de? Daha belirgin hale getirmek için araya bir “-“.
Şimdi ana hatlarıyla bakalım şu “para-doks”lara:
1-OHAL – yatırımlarda artış
Türkiye genelinde OHAL şartları altında toplantı, gösteri ve yürüyüşler kasdi ve keyfi olarak iptal edilirken, kentsel dönüşümün ve diğer her türlü yatırımın önünü açan projelere olanak tanınmakta hatta yasal altyapı ve çerçeve bu konjonktürde dahi değiştirilmektedir. Misal dün, Mersin Nükler Karşıtı Platform’un Akkuyu yolundaki protestosu OHAL ortamında aniden “yasak”larla engellenmeye çalışılmıştır. [1]
2-Enerjide dışa bağımlılık-ithal enerji
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO)’nın rakamlarına göre Türkiye ithal ettiği doğal gazı,kömürü ve petrolüyle enerjide dışa bağımlılığı 2017 yılı sonunda %76’ya ulaşan bir ülkedir. Maalesef nükleer santral kurarak bu alışkanlığını nükleer enerji ile taçlandıracak görünmektedir. Oysa nükleer santral yerli ve milli değildir ki üretilen enerji yerli ve milli olabilsin! Herkes biliyor, bir işletmenin yerli ve milli olması için öncelikle üretim faktörlerinin yerli ve milli olması gerektiğini. Akkuyu NGS hissesi %51′ den az olmayacak şekilde Rusya’ya aittir, insan kaynağı, işletme süreçleri, ham maddesi, teknolojisi Rusya tarafndan sağlanacaktır. Velev ki imzalanan yegane sahibi olduğumuz toprak bile anlaşma için Rosatom’a hediye edilmiştir.
3-Nükleer enerji- temiz enerji
Siyasi iktidar, dünya genelinde çoğu siyasi iktidar gibi nükleer enerjiyi temiz bir enerji kaynağı olarak sunmaktadır. Oysa bu siyasi iktidarın temiz enerji üretimine de kullanımına itibar etmediği ortadadır. Zira 2012 yılından itibaren aratark sürdürülen fosil yakıt kullanımının daha da arttırılacağı açıklanmıştır. Nitekim bugün ithal kömürle işletilen santraller ve gelecekte ithal kömürle çalıştırılması için kurulması planlanan santrallerin yer aldığı tablo gerçek durumu göstermektedir . [2]
Peki kirli fosil yakıt tüketimini umursamayan bir ülke neden ve nasıl temiz yakıt tüketmekten bahsedebilir? Kaldı ki nükleer enerji temiz değildir, nedenlerini bu yazımızda bulabilirsiniz. [3]
4-Radyasyon nedeniyle terk-i diyar, toprak-kaybını göze almak- yurt, toprak sevgisi
Nükleer Felaketi’nin yedinci yılına girdiğimiz bu dönemde hükümetin ısrarına rağmen , tazminatlarını kesmekle karşı karşıya bırakmasına rağmen halen Fukuşima’da 30 bin kişi evine dönmüş değildir. Nükleer felaket nedeniyle açığa çıkan radyasyonun topraktan çıkması ise yüzlerce yıl sözkonusu değildir. Bugün Çernobil ve Fukuşima’da terk edilmek zorunda kalınan, zorunlu göç nedeni olan zehirli topraklar uğruna bir zamanlar savaş yapılmamış mıydı? Ya da suali Türkiye’ye yöneltip şöyle soralım: Tarihte atalarımızın mücadele vererek aldığı bu toprakları bu siyasi iktidarın ticari amaçlarını gerçekleştirmek için kurmak istediği nükleer santral uğruna kaybetmeyi göze alması bir çelişki değil midir? 7 yıldır Japonya’da insanlar nükleer karşıtı eylemlerde “Fukuşima’yı geri verin (Fukuşima o kaese!)” diye bağırmaktadır . Fukuşima ‘da 30-40 kilometrekarelik alan kaybedilmiştir. Toprak kaybı yalnızca savaşta mı olur?
5- Elektrik israfı- Arttırılan elektrik ihtiyacı
Nükleer santralin kurulmasıyla artan elektrik enerjisi ihtiyacının giderileceği iddia edilmektedir fakat enerji israfına neden olan yaz saati uygulamasında devam edilmektedir. Elektrik Mühendisleri Odası (EMO)’nun rakamlarıyla açıklarsak 2017 yılında ocak-şubat -mart aylarında ortalama %6 civarında elektrik kaybına neden olmuştur.Türkiye genelinde %20-30 aralığında kayıp kaçak oranı varken ihtiyaç duyulacak elektriğin %10’unu üretecek bir nükleer santrale niçin ihtiyaç olsun? Törende Akkuyu NGS’nin İstanbulun elektriğini tedarik edeceği de ifade edildiği üzere İstanbul’da elektirik tüketiminin AVM’lerdeki kullanımla artan oranlı olduğunu belirtmemiz gerek. Bu noktada bize de AVM’lere gitmemek konusuna özen göstermek düşüyor.
6- Çocukların kulanıldığı reklamlar – çocukluk çağı kanseri
Nükleer santrallerin dünya kamuoyu tarafından ne olduğunun anlaşılması maalesef Çernobil ve Fukuşima nükleer felaketleriyle mümkün olmuştur. Anlaşılmıştır ki nükleer felaketle yayılan radyasyon en çok çocukları etkilemektedir. Daha önce de defalarca yazıldı özellikleçocukluk çağı tiroit kanseri önemli bir konudur. Çernobil Felaketi’nin ardından yapılan çalışmalar bu kanser tipinin yalnızca nükleer santrallerin yakıt çubuklarındaki ve atom silahlarındaki sezyum 137 nedeniyle meydana geldiğini ispatlamıştır. Nitekim Fukuşima Nükleer Felaketi’nin başlamasıyla önceden milyonda bir görülen bir hastalık olan çocukluk çağı tiroit kanseri test yapılan 380 bin çocuktan 193’ünde kanser/kanser şüphesi tespit edilmiştir ki bu sayı oransal olarak 2000 kişide bire tekabül etmektedir. Yani görülme sıklığı 500 kat artmıştır. Ayrıca Alman bilim insanlarının araştırmaları faaliyet halindeki nükleer santrallerden 5 kilometre yarıçaplı alanda da çocuklarda tiroit kanseri olduğunu göstermektedir. Nükleer santral felaketinin hesaplanamayan maliyetleri içinde çocukların yaşayacağı maruziyet fazla olduğu için olsa gerek “kurbanını korkutmama refleksi”yle mi desem…Nükleer enerji yatırımı kalkınma ve çocuklara güzel imkanlar sunma aracı olarak tanıtılmaktadır.
7-Nükleer Silahsızlanma Anlaşması-seçim için propaganda malzemesi
Türkiye Nükleer silahsızlanma anlaşmasını 1981 yılında imzalamış NATO üyesi bir ülkedir. Dolayısıyla nükleer güç sahibi olacağı iddiası daha ziyade gelecek seçimlere yönelik seçmen kitlesini etkilemek amacı taşımaktadır.
8-Faiz haram- vergi muafiyeti helal mi?
Böyle derken vergiden muaf olması için adresi Jersey kanal Adalarında gösterilen EUAŞ’ın %49 ile ortak alınma çabası bu paradokslara eklenebilir. Bu konuda Çiğdem Toker’in detaylı yazısına bakılabilir. [4]
9- Fukuşima sonrası nükleer güvenlik yasası- hükümete bağlı politika
Fukuşima Nükleer Felaketi’nin nedenlerinden biri dentimlerin yeterli ve doğru yapılmaması olduğu üzere dünya genelinde Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) tarafından nükleer güvenlik konusuna önem verilmiştir. Fakat Türkiye’de hükümetin ve nükleer santral şirketinin minimum ilişkisinin olması tavsiye edilmiş olmasına rağmen siyasi iktidar daha da yakın ama gizli bir ilişki kurmayı tercih etmiştir. Hatta nükleer santral kurulum süreçleri 2023 tarihi itibariyle geçerli olacak Stratejik Çevre Etki ve Değerlendirme(ÇED) kapsamına alınarak bildiğimiz ÇED’den yani halkın müdahelesinden muaf tutularak mega proje kimliği verilerek direkt Başbakanlığa/Enerji Bakanlığına esasen Cumhurbaşkanına bağlı hale getirilmeye çalışılmaktadır. [5]
Nihayet dünkü temel atma töreninde de siyasi iktidarların beyanlarından anlaşıldığı üzere Akkuyu NGS projenin %51 ortağı olan Rusya için operasyonel faaliyet, sonradan %49 hisse sahibi olan Türkiye için ise inşaat faaliyeti anlamı taşımakta, bu nedenle de ikisinin öncelikleri farklıdır. Örneğin dünkü tören konuşmalarında Akkuyu NGS projesinde ihaleyi kazanıp tedarikçi olan şirketlerin Dünya nükleer ringine çıkıp uluslararası projelerden pay almak için yeterli referansa sahip olacağı belirtilmiştir. Kaldı ki Akkuyu Bilirkişi İncelemesinde Rosatom’un Rus yetkilisi her nükleer santral projesinin bir iş yatırımı olduğunu dolayısıyla Akkuyu NGS’nin de yatırım faliyeti gibi ticari ve fiziki risklerinin bulunduğunu ifade etmiştir. [6]
Bilirsiniz, yaygın kullandığımız bir atasözüdür :
Güneş balçıkla sıvanmaz!
Açıkça meydana çıkmış olanı gizlemeye çalışmanın beyhude bir çaba olacağına işaret eden bu sözü gerçek manasında da düşünmeli. Başta Akdeniz ve Ege olmak üzere Türkiye genelinde güneş termal ısıtıcıları on yıllardır kullanılıyor, güneş panelleri niye kullanımasın? Sadece büyük yatırımlar değil , yasalarda yapılacak düzenlemelerle evlerde, bireysel kullanımda da kolaylıklar sağlanabilir. Bunların hepsi ne yemek istediğinizle ilgili, diyet gibi… Oysa iktisadi açıdan bir karşılaştırma yapıldığında bile 3-4 kat avantajlı durumda olan , istihdam sağlama bakımından ise nükleer santrale göre 7 kat fazla imkan sunan güneşten %1 , rüzgardan ise %6 civarında faydalanılıyor ve 2023’e kadar %30’unu karşılamasının hedefleniyor. Avrupa’da gerek güneş ve gerekse rüzgar kapasitesiyle üçüncü sırada bir ülke için çok düşük bir hedef değil midir? Bunun bir sebebi nükleer santraliçin altına gireceğimiz maliyetlerin altında ezilme ve bizim olan yenilenebilir kaynaklara kaynak ve ilgi ayırmayı tercih etmemek olabilir mi? Peki toplam elektrik türketiminin yalnızca %10’unu karşılaması öngörülen nükleer santral için tolere edilmesi yüzyıllarca mümkün olmayan risklerin alınması bu millete, bu tarihe ,bu topraklara reva mı? Özellikle iklim değişikliği gibi tehditlerin dünyayı sarmalına aldığı bir dönemde ilk adım tasarrufa ikinci adım ise gerçek yerli ve milli çözümümüz olan yenilenebilir enerjilere doğru atılmalıdır. Nükleere verilen teşvikler yenilenebilir enerji imkanlarını zenginleştirmek için ayrılsa rüzgar arkasından eser o peşinden koşulan ekonominin. Velev ki nükleer enerjinin dünyada şansı artık yok.
Güneşle birlikte binlerce çiçek açar!
Son notlar
[1] https://yesilgazete.org/blog/2018/04/03/akkuyuya-gitmek-isteyen-nukleer-karsitlarina-polis-engeli/
[2] https://www.artigercek.com/yerli-komur-masali-bitti-turkiye-ithal-komur-cenneti-oldu.
[3] https://yesilgazete.org/blog/2017/11/29/nukleer-endustrinin-iklim-degisikligi-kosullarindaki-yeni-oyunlari/
[4]https://yesilgazete.org/blog/2018/02/08/akkuyunun-finansmani-jerseyden-mi-gelecek-cigdem-toker/
[5]https://yesilgazete.org/blog/2017/06/18/akkuyu-ngs-icin-uretim-lisansi-zeytinin-son-dansi/
[6]https://yesilgazete.org/blog/2016/12/06/5-aralik-bilirkisi-incelemesi-ve-kesfinden-notlar-2/
Pınar Demircan
Dünyalılar (www.dunyalilar.org)