Deniz kaplumbağaları doğadaki en esrarengiz gezginlerden. Ne kadar uzağa giderlerse gitsinler, her zaman yumurtadan çıktıkları kumsala geri dönüyorlar. Binlerce kilometre yol almış olsalar bile, dönüp doğdukları kumsalı buluyor ve yumurtalarını bırakıyorlar.
Benzer şekilde somon balıkları da nehirlerden okyanusa göç ettikten bir ya da birkaç yıl sonra, yumurtadan çıktıkları nehirlere geri dönüyor. Üstelik yalnızca doğdukları nehre dönmekle kalmıyorlar, çoğu kez nehrin hangi kolunda yumurtadan çıkmışlarsa oraya geliyorlar. Bu balıklar, dönüş yolunda akıllara durgunluk veren bir çaba gösteriyor. Nehirde akıntıya karşı yüzüyor, sıçrayarak şelaleleri aşıyor, bazen çok sığ sulardan geçiyorlar.
Denizkaplumbağaları ve somon balıkları okyanusun ortasından doğdukları yerlere nasıl dönüyor? Yıllar sonra yollarını nasıl buluyorlar?
Kuzey Carolina Üniversitesi’nden Profesör Kenneth Lohmann ve ekibi, PNAS dergisinde yayımlanan makalelerinde, somon balıkları ve denizkaplumbağalarının Dünya’nın manyetik alanını algılayıp yön belirlemede kullandığını söylüyor. Örneğin, Portekiz açıklarındaki bir manyetik alanın Caretta caretta türü kaplumbağaların güneye dönmelerine neden olduğu, dönmezlerse İskandinavya ve İngiltere açıklarındaki soğuk sulara sürüklenip ölebilecekleri belirtiliyor. Lohmann ve ekibi, Florida kıyılarında yumurtadan çıkan, daha önce hiç okyanusa girmemiş Caretta carefta’larla deneyler yaptı. Bunları göç yolları üzerinde bulunan, birbirinden oldukça uzak üç bölgenin manyetik alanına maruz bıraktılar. Florida, Portekiz ve Afrika açıklarında karşılaşacakları manyetik alanlara maruz bırakılan kaplumbağaların çoğu, doğru yöne döndü.
Kuşlar bir önceki yıl kışı geçirdikleri yerleri nasıl buluyor?
Geçtiğimiz günlerde, Max Planck Enstitüsü’nden yapılan basın açıklamasına göre, yetişkin kuşlar yalnızca bir kere geçtikleri yolları hatırlıyor, konumları değiştirilse bile yönlerini değiştirip kışın konakladıkları yerleri buluyor. Açıklamada, ilk kez göç eden genç kuşların kendi türünün kışı geçireceği yeri gösteren “pusulaları” olduğu belirtiliyor. Tek başlarına, göç eden genç kuşlar bile bir şekilde nereye yönelmeleri gerektiğini biliyor.
Her yıl sonbaharda kozadan yeni çıkmış milyonlarca kral kelebeği Amerika’nın kuzeyinden ve Kanada’dan yola çıkıyor. Meksika’nın ormanlık küçük bir bölgesine 3 bin kilometreden fazla uçup göç ediyor. Bu göç yıllardan beri bilim insanlarını düşündürüyor. Daha önce hiç gitmedikleri, görmedikleri bir yere nasıl ulaşıyorlar?
.jpg)
Kuzeydeki farklı bölgelerden gelen milyonlarca kelebek Meksika’da birleşiyor. Deniz seviyesinden 3 bin metre kadar yüksekte olan bu ormanlık alanda, ağaçların gövdelerinde, dallarında kümeleşip adeta bir bekleme sürecine giriyorlar. Peki, kışı neden Meksika’nın daha sıcak bir bölgesinde değil de, dağ başında soğukta geçiriyorlar? Princeton Üniversitesi’nden Profesör David Wilco depoladıkları yağla kışı geçirdiklerini, hava ne kadar sıcak olursa o kadar çok yağ kaybedeceklerini belirtiyor. “Çok fazla yağ kaybederlerse ilkbaharda Amerika’ya geri dönemezler” diyor. Meksika’ya gelen bu kelebekler diğerleri gibi yaklaşık iki ay değil, yedi ay hatta daha fazla yaşayabiliyor. İlkbahar gelince milyonlarcası kuzeye doğru uçuyor. Onların göçleri ölümleriyle sona eriyor ama dişilerin yolda bıraktığı yumurtalardan çıkan bir sonraki nesil kuzeye göçü devam ettiriyor. Meksika’da kışı geçiren kelebeklerin, sonbaharda kozadan çıkan torunlarının torunları da, bir şekilde nereye gitmeleri gerektiğini biliyor ve Meksika’ya göç ediyorlar
Selcen Pirge
Dünyalılar