Bu tablo aslında bizim tarihimizi oldukça yakından ilgilendiriyor. Yazıyı okuduktan sonra siz de nedenini anlayacaksınız…
Yazı 1676’da Osmanlı Padişahı IV. Mehmet’in Zaporojya Kazaklarına yazdığı söylenen mektuba cevaben Koşovi Ataman İvan Sirko’nın yazdığı düşünülen mektupla ilgilidir. Aşağıdaki tablo 1676 Zuravno Antlaşması’na göre Türk egemenliğine geçmesi gereken Zaporojyalıların kafa tutmasını yansıtmaktadır.
Aşağıda okuyacağınız ilk mektup Kazaklara teslim olmayı emretmektedir…
Sultanın Kazaklara mektubu;
Ben, Muhammed’in oğlu; Güneş ve Ay’ın kardeşi; Tanrı’nın torunu ve veziri; Makedonya, Babil, Kudüs, Yukarı ve Aşağı Mısır’ın hükümdarı; İmparatorların imparatoru; hükümdarların hükümdarı; hiç yenilmemiş harikulade savaşçı; Hz. İsa’nın kabrinin yılmaz bekçisi; Tanrı tarafından seçilmiş mütevellinin ta kendisi; Müslümanların ümidi ve huzuru; Hıristiyanların kahredicisi ve koruyucusu olan; ben, Sultan — size emrediyorum Zaporojya Kazakları, kendi rızanızla ve direnmeden bana teslim olun ve saldırılarınızla beni rahatsız etmekten vazgeçin.
—Türk Sultanı IV. Mehmed
…………………………………………………………………….
Kazakların cevabı;
“Sen Türk İblisi, lanetli şeytanın kardeşi ve arkadaşı, ve bizzat Lüsifer’in katibi! Ne biçim bir savaşçısın? Şeytan sıçar ve ordun bununla yemlenir. Hıristiyan oğullarından asla kendine tebaa yapamıyacaksın; senin ordundan korkmuyoruz, seninle karadan ve denizden savaşacağız. Sen Babilli aşçı yamağı, Makedonyalı tekerlek tamircisi, Kudüslü biracı, İskenderiyeli keçi yüzücüsü, Yukarı ve Aşağı Mısır’ın domuz çobanı, Yılan’ın torunu, bu dünyanın ve öbür dünyanın budalası, Tanrı’nın aptalı, domuzun burnu, dişi atın kıçı, mezbaha iti, vaftizlenmemiş alın, şeytan kıçını haşlasın! Kazaklar işte sana böyle cevap veriyor, iğrenç balgam topağı! Sen gerçek Hıristiyanları yönetmekten acizsin. [Burada mektubumuzu tamamlıyoruz çünkü] tarihi bilmiyoruz ve takvimimiz yok; ay gökte, yıl kitapta, buradaki gün ile oradaki gün aynı; onun için git kıçımızı öp.”
Tablonun hikayesi:
Osmanlı İmparatoru Sultan IV. Mehmed’e mektubu yazan Zaporojya Kazakları, veya Türk sultanına mektup yazan Zaporojya Kazakları Rus sanatçı İlya Repin’in bir tablosudur. Sanatçı, boyutları 2.03 m’ye 3.58 m olan tuvale 1880’de başlandı ve 1891’e kadar tamamlamadı. Bitirdiğinde, III. Aleksandr tabloyu ondan 35.000 rubleye satın aldı. Bu, o devre kadar bir Rus tablosuna ödenen en yüksek fiyattı. Tablo hâlen Saint Petersburg’daki Rus Devlet Müzesi’nde sergilenmektedir.
Editör notu: Başlıkta bahsedilen kazakların günümüzde “Kazakistan” isimli ülkede yaşayan Kazaklarla ilgisi yoktur. Slav-Hristiyan bir etnik grup olup Rusların güney sınırını koruyan askeri bir toplumun adıdır. Bahsedilen dönemde Kazaklar Osmanlı topraklarına çeşitli akınlar düzenleyerek sabotaj, yağmalama gibi faaliyetlerde bulunmaktadır.
Bu mektupların gönderilip, gönderilmediğine dair kesin bir bilgi olmamasına karşın, Rusya’da müzede ve okullarda bu hikaye anlatılmaktadır.
Derleyen: Sibel Çağlar