Kitap okuma alışkanlığının ülkemizde çok yaygın olduğu söylenemez. Ama günümüzde bunu bizim için kolaylaştıran elektronik okuyuculara, tablet bilgisayarlara ve gereken tüm uygulamalara sahibiz. Yeni teknolojiler okuma alışkanlığını her geçen gün biraz daha arttıracak gibi görünüyor.
Dijital kitapların gerçeğinden çok daha ucuza satın alınabildiği de ortada. Üstelik okumayı sevenler için kitap yerine tablet taşımak daha kolay. Çünkü incecik bir tabletin içine yüzlerce e-kitap sığabiliyor. Henüz Türkçe içeriğin çok yaygın olmaması, dünyayı kasıp kavuran e-kitapların ülkemizde yeterince ilgi görmüyor olmasının başlıca sebebi. Ama bir de şu gerçekle yüzleşmek gerek: Bir kitap kurdu için, eline gerçek bir kitap alıp okumanın, sayfalarını çevirdikçe yayılan kağıt kokusunu içine çekmenin keyfi de bir başka. Bazılarımız, bunun tüm duyuları harekete geçiren bir deneyim olduğunu düşünüyor olsa da, yeni bir uygulama çok yakında hepimizi e-kitap bağımlısı yapabilir.
Spritz adlı teknoloji firması, uzun yıllardır üzerinde çalıştıkları uygulamada, okuyuculara, gözlerini hareket ettirmek zorunda kalmadan, dakikada 600 kelimeyi, anlaşılır bir şekilde okuma garantisi sunuyor. Firmayla aynı adı taşıyan uygulamanın, okuma hızını nasıl arttırdığını anlamak için öncelikle biraz geleneksel okuma tekniğinden bahsetmek gerek. Hepimizin kullandığı geleneksel teknik, gözleri soldan sağa kaydırarak tek sıra halinde dizilmiş olan sözcüklerin her birini tek tek algılamaya dayalı. Fakat aslında gözlerimizi sözcükler arasında kaydırırken, her bir sözcüğün üzerinde beLirli bir noktaya odaklanıyoruz. Buna Optimal Tanıma Noktası deniyor. Gözlerimiz odaklandığı sözcükte bu noktayı bulduğunda, beynimiz devreye giriyor ve sözcüğün anlamını işliyor. Tanıma noktası bulunduğunda bir sonraki sözcüğe geçiş yapıyor, aynı süreci tekrar ediyoruz. Sözcükler arasındaki noktalama işaretlerine geldiğimizdeyse, beynimiz o ana dek okuduğumuz her şeyi tutarlı bir şekilde birleştirerek, cümleyi anlamamızı sağlıyor.
Bu aplikasyonla bir romanı 90 dakikada bitirmek mümkün
Aslında okuma anında sürecin sadece %20′sini içeriği anlamak için kullanıyor, geri kalan %80′i ile gözlerimizi sözcükler arasında kaydırmaya ve tanıma noktasını bulmaya odaklanıyoruz. İşte Spritz’in farkı da tam bu noktada devreye giriyor. Bu uygulama sayesinde, gözlerimizi bir sözcükten diğerine sürekli olarak hareket ettirme devri kapanıyor. Çünkü Spritz, siz ekrandaki sabit bir noktaya bakarken, kelimeleri tam o noktada, hızlı bir şekilde ard arda sıralıyor. Böylece okumaya dair sürecin neredeyse %100′ü içeriği anlamaya adanmış oluyor.
Günümüzün hızlı okuma teknikleri, sözcüklerin tamamını değil, bir kısmını okuyup, kelimeler arasında atlayarak, genel tabloyu anlamaya yönelik bir yaklaşım sunmakta. Dolayısıyla klasik tekniklerle, bir romanı tam anlamıyla okuyup, hikâyenin tamamını kavrayabilmek mümkün değil. Zaten bu tür teknikler genellikle okunan evraklarda önemli detayların olup olmadığını anlamak için kullanılıyor. Yakında hepimizin kullanacağı tanımla ifade edecek olursak; “Spritz-lemek” olarak adlandırılan yöntemdeyse aynı uzunluktaki bir yazıyı çok daha kısa sürede ve tamamını anlayarak okumak mümkün. İlk karşılaşıldığında, beyin henüz bu tür bir okuma tekniğine alışkın olmadığından kısa bir süre zorluk yaşansa da, spritzleme alışkanlığı sadece 5 dakika içinde kazanılıyor. Üstelik aplikasyonda sözcüklerin ekranda belirme hızını ayarlamak da size kalmış. Firma yetkilileri, bu yeni nesil okuma tekniğinin, okuma hızını git gide arttıracağını iddia ediyor.
Beyinlerimiz, sözcükleri farklı şekiller oLarak tanıyor. Örneğin bir sözcüğün şekli kolay anlaşılır düzeydeyse, onu diğerlerinden daha çabuk tanıyoruz. Uzun sözcüklerdeyse tanıma ve dolayısıyla da anlama süreci daha zor gerçekleşiyor. Spritz bu tür sözcükleri ekrana getirirken, şekil, form ve formatında değişikler yaparak hızlı algılanmasını sağlıyor. Örneğin,
“gel” ve “git” kelimeleri şekil olarak aynı forma sahip. Beynimiz bunLarı okurken, en bilindik şekille karşılaştığından, anlama süreci çok hızlı tamamlanıyor. Fakat karşımıza “Muvaffakiyetsizleştirici” gibi bir kelime çıktığında genellikle tekrar okumak zorunda kalıyoruz. Spritz, bu kadar uzun bir kelimeye denk gelince, bunu diğerlerinden daha uzun süre ekranda tutuyor.
Şirketin kurucu ortaklarından Frank VValdman’ın da belirttiği gibi, bilimsel gerçekler üzerinden şekillendirilen bu teknolojinin geleceğe damgasını vuracağı düşünülüyor.
Yeni nesil okuma tekniği olacak gibi görünen Spritz, tek bir romanı 90 dakika içinde bitirebileceğimizin garantisini de veriyor. Üstelik bu müthiş hızda bile okuduğumuz her şeyi tamamen kavramış olarak. İşte bu noktada, kitap kurtlarına gün doğuyor. Çünkü dileyen herkes, günde toplam 3 saatini ayırarak, her gün 2 kitap bitirebilir. Hatta uygulamanın yüklü olduğu her bir bilgisayar, akıllı telefon ve tablette, kitapların yanı sıra, epostaları, internet sitelerini ve sosyal medya uygulamalarını da spritzleyebilirsiniz.
Ancak spritzlemenin de sınırları var. Hızı çok arttırıp, 1.000 kelimeyi bir dakikada okumak, beynimizi zorlayarak, kavramsal algılarımızın üzerine çıkan bir deneyim yaşamıza sebep olabilir. Yani bir roman için ayrılan 90 dakikalık süre, spritzlemenin sınırlarını çiziyor. Bundan daha hızlı okumaya çalışmanın hiçbir faydası yok. Ama çok yavaş spritzlemek de tavsiye edilen bir durum değil. Çünkü belirli bir hızın altında okuduğumuzda sıkılıyor, içerikten kopuyoruz. Sonuç olarak doğru okuma hızında kalmak çok önemli. İlk başta kullanılan hız, zamanla sıkılma ve içerikten kopma noktasına getirirse, tek yapmamız gereken hızı biraz daha arttırmak olacak. Okuma ve anlama hızı kişiler için farklılık gösterse de, beynimizin hız sınırlarına saygı duyarak okuduğumuzda zaten önerilen hızı aşmamış oluyoruz.
Sistemin altyapısı tamamen hazır olsa da, Spritz’in akıllı telefon veya tabletlerimize yüklenebilmesi için gereken aplikasyonun üzerinde hala çalışılıyor. Fakat firma yetkilileri, internet siteleri üzerinden yaptıkları çağrıda, uygulama geliştiricilere kolaylık sağlayarak süreci hızlandırmışlar. Aplikasyonun öncelikli olarak Samsung’un heyecanla beklenen yeni telefonu Galaxy S5 ve giyilebilir telefon Gear 2′de sunulacağını da eklemek gerek. Henüz Türkçe uygulaması eklenmemiş olsa da, okuma hızınızı test etmek ve çok yakında hayatımıza girecek olan bu uygulamayla tanışmak için spritzinc.com adresini ziyaret edebilirsiniz.
Tuna Emren
Not: Bu yazı ilk olarak Popular Science dergisinde yayınlanmıştır.