Michelangelo, Da Vinci, Raphael, Botticelli, Bernini, Titian… Rönesans’ın ve Barok dönemin sayısız dâhisinin bu dünyada yaşamış olduğuna inanmak güç. Ama Caravaggio’nun yaşadığı kesin. Işıksız desenlerinde anlattıkları gerçek. Tanrının suretini tam da olması gereken yere; kopkoyu, kaskatı bir gerçeğin orta yerine düşürmüş. Her fırça darbesinde hayal dünyasından biraz daha çalmış.
Asıl adı Michelangelo Merisi olan, İtalyan Barok ressam Caravaggio, 17’nci yüzyılın başlarındaki gerçekçi resmin en iyi, en devrimci örneklerinden sayılıyor. Sıradan insanları, kimi zaman sokaktaki ayyaşlarla fahişeleri model aldığı gerçekçi, basit ve dini temaları işleyen resimleriyle ünlü. Ama en çok ışığı ve karanlığı kullanış biçimiyle…
28 Eylül 1573’de İtalya’nın kuzeyinde Lombardiya’da doğmuş. Resim eğitimi almış. Roma’ya gelmeden önce bir süre Milano’da yaşamış. Müzisyenler, Genç Adamlar, Falcı gibi ünlü erken dönem eserlerini burada yapmış.
Eserleri bugün New York’tan Paris’e, dünyanın tüm sanat merkezlerine dağılmış durumda. Ama İtalyanca’da, “aydınlanma” şeklinde tercüme edilebilecek “chiarisco” fiili olmuş eylemlerini elbette en çok anavatanı İtalya’da görmek mümkün. Roma’da Villa Borghese’de pek çok eseri var. Goliath’ın başını elinde tutan David burada mesela.
Genç Caravaggio’yu resmettiği Hasta Bacchus da burada. Muhteşem St Jerome de burada. Roma’da ayrıca sıradan bir sokaktaki sıradan bir kilisede de her an paha biçilmez bir Caravaggio ile karşılaşmanız mümkün. Turistik kaynaklara geçmiş olan en ünlüleri San Luigi dei Francesi kilisesi ile Popolo meydanındaki ikiz kiliselerden Santa Maria del Popolo’dakiler. Ve söylediğim gibi, Caravaggio’nun yağlıboya Medusa’sı, Floransa’da Uffizi müzesinde sergileniyor. Meleklerin sayesine oğlu yerine koçu kesmeye ikna olan İbrahim’i resmettiği Isaac’ın Kurban’ı da yine burada.
Caravaggio’nun resimlerindeki karanlık, figürlerini daha seçilir kılmak için kullandığı bir araçmış sadece. Yoksa bir metafor değil. Kitaplar böyle diyor en azından. Ama bu karanlık Caravaggio’nun hayatı için basbayağı bir metafor olarak kullanılabilir. Zamanının anlaşılmamış talihsiz yeteneklerinden biri kabul edilen Caravaggio, Madonna’yı resmederken kullandığı fahişe modeller, sokaktaki ayyaşın yüzünü İsa’ya yapıştırması nedeniyle, haliyle, kilisenin hiç hoşuna gitmezmiş. Sürgün edilmiş, başı hastalıklardan kurtulmamış. Asabiyeti adam öldürecek kadar çokmuş. Kimselerle anlaşamazmış. Sonunda da zaten öldürülmüş. Tıpkı Athena’nın kıskançlıktan yılan saçlı ucubeye çevirdiği, sonra da başını kestirdiği güzeller güzeli Medusa gibi…
Michelangelo Caravaggio (1571 – 1610)
İtalyan barok ressam Michelangelo Caravaggio 1571’de Milano’da doğdu. İsmini doğduğu kasabadan almıştır. Michelangelo Merisi Caravaggio gerçek ismidir. Hırçın ve kuşkulu mizacı yüzünden, kısa hayatı, kovuşturmalar, dövüş ve kavgalarla geçti.
Milano’da ressam S. Peterzano’nun yanında yetişti. İlk deneyimlerini Lotto ve Giovanni Girolama Savoldo (1480-1548) gibi sanatçıların yapıtlarını incelemekle kazanmıştır. Tiziano’nun öğrencisi iken Venedik Okulu’yla da ilişki kurmuştur.
Michelangelo Caravaggio 1588 yılında Roma’ya gitti ve Arpina şövalyesiyle çalıştı. 1590 dan 1599’ a kadar Roma’daki Fransız kilisesi Saint- Louis- des- Francais’nin Saint- Mathieu kapellasını süsledi. Daha sonra Madonna del Popolo (Aziz Poulus’un Hıristiyan olması, Aziz Petrusun şehit edilmesi, 1601) ve Saint Agostino kiliselerinde çalıştı.
Caravaggio’nun gerçekçi doğalcılığının ilk kez bütünüyle ortaya çıktığı yapıt Roma’daki S. Luigi dei Francesci Kilisesi’nin Contarelli Şapeli’ndeki Aziz Matta’nın yaşamını konu alan bir dizi resimdi. Bu, Aziz Matta ve Melek, Aziz Matta’ya Çağrı ve Aziz Matta’nın Şehit Edilmesi konulu üç resimden oluşan görkemli bir tasarıydı.
Aziz Matta
Altarın üzerine yerleştirilmesi düşünülen Aziz Matta ve Melek’in ilk biçimi S. Luigi dei Francesci’nin o güne değin bir azizin böyle canlandırıldığını görülmemişti. Bu tasarım rahiplere o kadar ters geldi ki, resmin yeniden yapılmasını istediler. İncil yazarlarından biri olan Aziz Matta resimde sıradan bir işçi ya da rençber görünümündeydi. Ayağını resmin dışına çıkıp insanın yüzüne gelecekmiş gibi uzatmış, kaba bir biçimde bacak bacak üstüne atmış olarak betimlenmişti. İncelikten yoksun melek figürü ise cahil birisine yol gösterircesine azizin elini zorla kitaba doğru bastırır gibiydi.
Kilise ileri gelenleri Caravaggio’nun sıradan bir kişiyi yüceltirken gerçekte Aziz Matta’yı sokaklardan kurtaran İsa’ya öykündüğünü kavrayamamışlardı.1606’da polisle başı derde girdi. Roma’dan Napoli’ye oradan da Malta ve Sicilya’ya geçti. Roma’ ya dönerken Porto Ercole’de sıtmadan öldü.
Michelangelo Caravaggio güçlü ışık-gölge kullanımı ve resimsel düzenlemeyi dramatik bir açıdan ele alışıyla barok sanatının en özgün uygulayıcılarından biri olmuştur. Yapmacıklı okul geleneklerine tepki olarak açık, hatta sert anlatımlı doğal resim türüne, gerek natürmortlarında (Meyve Sepeti, Ambrosiana Kütüphanesi, Milano), gerek din dışı çalışmalarında (Bakhus, Roma; Amor’un zaferi, Berlin), gerekse dini tablolarında (Mısırdan Kaçış Sırasında Mola, Roma; Azize Luca’nın Şehit olması, Siracusa; Meryemin ölümü, Louvre) büyük yenilikler getirdi. Eserlerindeki sert kısaltmalar ve kompozisyonlardaki bakışımsızlıklar sayesinde kuvvetle sivrilen iri hacimler, gölge-ışık karşıtlıkları ile daha bir ortaya çıkar.
Caravaggio, efendisi olduğu karanlıklara gömüldüğünde sadece 38 yaşındaydı.
Sanatçının Eserlerinden Oluşan Video
İstanbulsanatevi.com , arkeofili web sitelerinden ve Wikipedia’dan faydalanılmıştır.
Derleyen: Deniz Kartal
Dünyalılar