Uzak Doğu kültürlerinde binlerce tapınak, dolayısıyla da binlerce tanrı vardır.
Hindistan’ın en eski şehirlerinden biri olan Varanasi’de, tanrısal maymun Hanuman adına bir tapınak inşa edilmiştir. Efsaneye göre; Tanrı Rama’nın düşmanları tarafından kaçırılan karısını maymun Hanuman kurtarır. Tanrısal gücü ile kendi karısına dahi sahip çıkamayan Rama, minnet borcu olarak karısını tecavüzcülerin elinden kurtaran maymun Hanuman’ı kutsayıp, tanrı yapar. Günde ortalama elli bin müridin ziyaret ettiği Hanuman Tapınağı’nda tanrı maymunlara ibadet etmenin şeytani büyüyü bozacağına ve daha sağlıklı olunacağına inanılıyor.
Kathmandu’da da, İsa’dan önce 460 yılında inşa edilen Swayambunath Hindu Tapınağı’ndaki maymunlar tanrı olarak kabul edilir. Hindistan’ın Thanjavur şehrindeki Brihadiswara Tapınağı fillere adanmıştır. Burma’da kedilerin kutsandığı tapınağın müritleri, kedi ruhunun ilâhi bir güce sahip olduğuna inanırlar. Eski Mısır ve Aztek töreleri gereği; yılanlar, insanüstü kuvvete sahip, tanrının emirlerini yerine getiren kutsal hayvanlardı.
Hindistan’ın Rajasthan eyaletinde bulunan, Tanrıça Bhagwati Karniji -diğer ismiyle- Shri Karni Mata Tapınağı’nda ise fareler kutsaldır. Tapınak müritlerinin getirdiği süt ve tahıl karışımını gümüş tabaklar içinden yiyen farelerin ortalama ağırlığı -obezite yüzünden- yarım kiloyu buluyor. Karniji Tapınağı’nda yiyecek dolu gümüş tabağı tanrı fare tarafından seçilen müritler, dileklerinin kabul edilip, kişisel güç kazanacaklarına inanıyorlar. Müritlerin fareler tarafından ısırılması ise; iş ve aşk hayatlarına şans getireceği şeklinde yorumlanıyor.
Ölüm tanrısı Yama, bir annenin çok sevdiği evladını öldürür, kederli kadının yalvarmalarına dayanamayan Yama, öldürdüğü çocuğu fare olarak yeniden diriltir. Tanrı Yama’nın hayatını bağışladığı çocuğun tapınaktaki farelerden biri olduğuna inanan Karniji Tapınağı müritleri, kutsal fareleri ezmemek için ayaklarını zemine sürüyerek yürümek zorundadırlar. Kaza ile tanrı farelerin üzerine basıp öldüren ziyaretçi, ceza olarak öldürdüğü farenin ağırlığı kadar saf altını tapınak rahiplerine vermekle yükümlüdür.
Antik Yunan kültüründe de fareler kutsal kabul edilirlerdi. Ege Denizi’ndeki Tenedos Adası’nda, İsa’dan önce 1500 yılında Apollo adına yapılan tapınakta farelere ibadet edilir, tapınak rahipleri tanrısal fareleri nöbetleşe beslerlerdi. California Üniversitesi araştırmacılarından Allan Ferris yaptığı DNA testleri sonucunda, günümüz beyaz fare atalarının, Tenedos Adası’ndaki kutsal fareler olduğunu ispatlamıştır.
Mısırlıların, Asurlular ile girişeceği savaş öncesi, binlerce tarla faresi Asur askerlerine saldırarak yay torbalarını, yay kirişlerini ve kalkanların deri saplarını kemirmişler, savaşacak silahları kalmayan Asurlular mevzilerini bırakıp geri çekilirken büyük kayıplar vermişlerdir. Savaş sonrası zafer anıtı olarak Mısır firavunu Sethos’un elinde fare tutan taştan heykeli Hephaistos tapınağına konulmuş ve kaidesine ‘Bakın ve bana saygı göstermeyi öğrenin’ yazılmıştı.
Fareler koloniler halinde yaşarlar, yabancı fareleri gruplarına almazlar. Toplumsal yaşamlarında yuvanın reisi olan dişi bir fare hayatı boyunca ortalama 1500 yavru doğurur. Bir günde ortalama kendi ağırlığının beş misli yiyecek yiyebilirler. Yeryüzünde 2000 değişik fare türü vardır.
***
Kemirgenler sınıfına dahil olup, biyolojik adı Meriones Unguiculatus olan ve ilk defa 1867 yılında Doğu Moğolistan’da görüldüğü için Moğolistan Gerbil’i olarak adlandırılan hayvan Türkiye’de fındık faresi olarak bilinir. Fındık fareleri başlıca; Kuzey Afrika, Rusya, İran, Sri Lanka, Hindistan ve Türkiye’de yaşarlar. Doğumlarından yedi hafta sonra çiftleşmeye ve üremeye başlayan fındık fareleri çok güçlü pençelere sahiptirler. Kalp atışları dakikada 260 ile 600 arası değişir. Çok kuvvetli koku alma yetenekleri vardır, uysaldırlar. 90 değişik türü olan fındık farelerinin tüyleri genel olarak; gri, kahverengi, kırmızımsı sarı ve beyaz renklidir.
Laboratuarlarda deney hayvanı olarak da kullanılan fındık fareleri dünyanın birçok ülkesinde evcil hayvan olarak besleniyor. Başta Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere ve Avustralya’da fındık faresi yetiştirme ve bakım rehberliği hizmeti veren dernekler mevcut. New York apartmanlarında evcil fare beslemek şehir kanunları gereği yasak.
Mehmet. T. Özciğer