Nikolay Gavriloviç Çernişevski ’Nasıl Yapmalı ?’ adlı ölümsüz eserini, 4 Aralık 1862 ile 4 Nisan 1863 arasını kapsayan dört aylık sürede, Petropavlovsk zindanında yazdı.
Çernişevski, toplumsal devrim koşulunun düşünsel devrimden geçtiğini öngörmekle birlikte bunun da yeterli olmadığını anlamış, konuyu yeni baştan incelemeye başlamıştı. Saptadığı çok yalın bir gerçekti.
Yürürken bir adımın önde bir adımın arkada olması gibi her yeninin bir adımı da eskinin, yani eski kültür ve ülkünün içindeydi. Bunun aşılması da yeni öngörüden önce, yeni insanların tarih sahnesine çıkmasına bağlıydı.
Yani düşüncesiyle, kültürüyle, yaşama biçimiyle yeni insanlara prototiplere de protipler örnek olur, bu işi de sanat üstlenir. İşte ‘Nasıl Yapmalı’ yeni insanların romanıdır. Rus toplum yaşamında fırtınalar yaratan bu roman üzerine Dostoyevski ve Tolstoy’dan Kropotkin ve Lenin’e dek pek çok yazın ve eylem adamı, kimileri yererek, kimileri överek konuştular, yazdılar, tartıştılar. Kropotkin’in belirttiğine göre ‘Nasıl Yapmalı’ dönemini Rus gençliği için bir tür siyasal program işlevi gördü. Günümüzde bu yol açıcılığını sürdürdüğü apaçıktır.
Kitap iki ciltten oluşmaktadır. Türü roman olan bu kitapta sınıfsal farklılıklar üzerine değinilmiştir. En ilginç olanı ise dönemin önde gelen edebiyatçıları tarafından birbirine aykırı ve uç noktalarda bir çok eleştiri almasıdır.
Romandaki Rahmetov, yeni insanın temsilcidir. Kendini katılaştırmak için pişmemiş ekmek yer ve çivili yatakta uyur… Geleneksel toplumdan kendini ayırmak, boş sözler ve formalitelerle zaman yitirmemek için bilerek kaba bir konuşma ve davranış tarzı benimser. Parasını kişisel gereksinmelerine değil yoksul öğrencilere ve devrimci davaya hizmet etmek amacıyla kullanır.
Nikolay Gavriloviç Çernişevski’nin Yaşam Öyküsü
12 Temmuz 1828 de Saratov’da bir papaz çocuğu olarak doğdu. 1846’da Petersburg Üniversitesinde Yüksek öğrenime başladı. Özellikle bu yıllarda, 1848 Avrupa devrimlerinin Rusya’da da devrimci bir gelişmeyi mayalamaya başladığı bir dönemde, Çernişevski de bu fikir ve eylemlerden etkilenmeye başladı. Çernişevski Petersbur’da Dil ve Tarih Bölümünde kendi düşünce yapısını geliştirmeye başladı. Materyalist dünya görüşü ve ekonomi konularında kendini geliştirmeye çalıştı.
1853’te Petersburg’da Anayurt dergisinde yazmaya başladı. Daha sonra ise ekonomi, felsefe, tarih, siyaset ve edebiyat gibi birçok dalda makalelerini yayınlayacağı Çağdaş dergisine geçti. Bu dergi kısa bir süre çıkmasına karşılık neredeyse tüm devrimci potansiyeli çevresinde toplamıştır.
Marks o dönem Çernişevski’nin yapıtlarını heyecanla okumuş ve onu “Büyük Rus bilgini” olarak nitelemiştir. Marks, Çernişevski’nin eserlerinin ve siyasal çalışmalarının, Rusya’yı çağın toplumsal ve siyasal hareketiyle bütünleştirdiğini söylemiştir.
Çernişevski 1861 Reformlarının iç yüzünü ve Çarlığın gerçek yüzünü kitlelere anlatmaya çalıştı ve kitleleri çarlık düzenine karşı ayaklanmaya çağırdı.
Çalışmalarını çarlık baskısı ve sansürü nedeniyle yeraltından yürüten Çernişevski, hayatı boyunca gelişecek olan bir köylü devrimi düşüncesini kararlılıkla savundu. Çernişevski’nin devrimci faaliyetleri karşısında Çarlık da Çernişevski’yi durdurmak için baskısını arttırdı. Ve 7 Haziran 1862’de yakalanarak Petropaviosk kalesine kapatıldı. 19 Mayıs 1864 Mrtninsky meydanında Çernişevski’nin halkın önünde pişmanlığını belirtmesi için bir tören düzenlendi. Ancak o çarlık karşısında diz çökmektense ömür boyu zindanda kalmayı tercih etti.
Sibirya’da 20 yıl kürek cezasına mahkum edildi. Tüm bu zaman boyunca yorulmak nedir bilmeden çalışmalarına devam etti. 1883’te bir yıl Sibirya’dan ayrılmasına izin verildi. O ise bu yılı yazınsal faaliyetlerini hızlandırmak için bir fırsat haline getirmeye çalıştı. Ancak yazması gene yasaklandı. Gene de birçok konuda yüzlerce makale yazdı. Makalelerin çoğu ‘Andreyev’ adıyla yayınlandı. Diğer çalışmaları ise ölümünden sonra gün ışığına çıktı. Tüm bir dönemin devrimci hareketine yön veren ve hatta o dönem hakkında, “Onun habersiz olduğu ya da yönlendiriciliği dışında tek bir devrimci faaliyet yapılmamıştır?” denilen bu büyük fikir adamı 17 Ekim 1889’da doğduğu kentte yaşama gözlerini kapadı.
Kaynak: http://www.insanokur.org/nasil-yapmali-nikolay-gavrilovic-cernisevski/
Dünyalılar (www.dunyalilar.org)