20. yüzyılın başlarında, sanayileşmenin ve artan ekonomik baskıların etkisiyle Avrupa’nın pek çok bölgesinde hayat pahalılığı ciddi bir sorun haline gelmişti. 1911 yılında Fransa’da yaşanan Vie Chère (Pahalı Hayat) İsyanları, halkın gıda fiyatlarındaki artışa karşı tepkisini gösteren önemli bir sosyal ayaklanma olarak tarihe geçti.
Bu olaylar, ekonomik krizlerin halk nezdinde ne kadar büyük bir yankı uyandırdığını ve sosyal huzursuzluğun ne kadar kolay büyüyebildiğini gözler önüne serdi.
Vie Chère İsyanları Nasıl Başladı?
1 Eylül 1911’de, Somain kasabasında yaklaşık iki bin kadın, bir süt çiftliğinin önünde toplanarak “Tereyağını 30 sous’tan (Fransız sikkesi) almalıyız, yoksa devrim olacak!” sloganları attı. Bu olay, kuzey ve kuzeydoğu Fransa genelinde temel gıda maddelerinin artan fiyatlarına tepki olarak gerçekleşen daha büyük bir protesto dalgasının bir parçasıydı.
Başlangıçta bu gösteriler spontane gıda ayaklanmaları şeklinde ortaya çıktı. Geçim sıkıntısı çeken kadınlar, pazarlarda esnaflarla karşı karşıya geldi. Tereyağı, yumurta, et ve sebzeler bu protestoların merkezindeydi. Pazarcılar fiyatları düşürmeyi reddettiğinde, protestocuların bazıları tereyağı ve yumurta dolu arabaları devirdi. Esnaflar üzerlerindeki baskı arttıkça, taleplere boyun eğmek zorunda kaldı.
Hareket güç kazandıkça, yerel sendikalar (syndicats) ve işçi örgütleri (Bourses du Travail) protestoları daha organize bir hale getirdi. Ekonomik sıkıntılara karşı başlayan gösteriler, zamanla şiddetli çatışmalara dönüştü. Marketler ve kasap dükkanları yağmalandı, binlerce öfkeli gösterici polis ve askerlerle sokaklarda çatıştı.
Fransız hükümeti, tüccarlar ve çiftçilerle birlikte bu ayaklanmalara sert bir şekilde karşı çıktı. Yetkililer, protestoları bastırmak için çok sayıda tutuklama ve mahkumiyet gerçekleştirdi. Ancak, 1911 yaşam maliyeti protestoları, Fransa’daki derin sosyal eşitsizlikleri gözler önüne serdi ve ekonomik adalet üzerine ilerleyen yıllarda yaşanacak mücadelelerin habercisi oldu.
1911 Yılında Fransa’da Ekonomik Durum
1910 ve 1911 yıllarında Fransa’da tarımsal üretim ciddi düşüş gösterdi. 1910’da çok fazla yağış nedeniyle tarımsal verimlilik azalmıştı. Yağışlar, buğday, patates ve diğer temel gıdaların rekoltesini düşürerek fiyatların artmasına neden oldu. Ancak, 1911 yılında bunun tam tersi bir sorun ortaya çıktı: Aşırı kuraklık tarım üretimini olumsuz etkiledi. Yaz ayları boyunca süren kuraklık, çiftçilerin üretimini daha da azalttı ve bu da temel gıdaların fiyatlarını artırdı.
Tarımsal kriz, hayvancılığı da etkiledi. 1911 yılında Fransa’da sığır ve koyunları etkileyen Şap hastalığı salgını, et ve süt üretimini azalttı. Süt, tereyağı ve et fiyatlarındaki artış halkın temel gıdaya erişimini daha da zorlaştırdı.
Şap hastalığı her zaman ölümcül değildir ve kontamine süt tüketilse bile insan sağlığı üzerinde genellikle ciddi bir etkisi yoktur. Ancak hastalığa yakalanan hayvanlar halsizleşir, iştahlarını kaybeder ve önemli ölçüde kilo verir. Özellikle süt inekleri hastalıktan sonra çok daha az süt üretir ve iyileşmeleri oldukça yavaş olur. Hastalığa yakalanan ineklerin doğurduğu buzağılar ise genellikle hayatta kalamaz.
Bu durum, 1911 yılında yalnızca kısa vadeli sıkıntılara yol açmakla kalmadı, aynı zamanda uzun vadeli etkiler de yarattı. En acil sonuç ise et fiyatlarının hızla yükselmesi ve süt, tereyağı ile peynir gibi süt ürünlerinin fiyatlarının artması oldu.
Bir yıl aşırı yağış, ertesi yıl ise kuraklık ve şap hastalığı, 1910 ve 1911’de tarım ürünleri fiyatlarının keskin şekilde yükselmesine yol açtı. 1911’in umut vadeden bahar mevsimi bile yaz sonunda zirveye ulaşan yüksek fiyatların halk tarafından tolere edilmesini zorlaştırdı.
Vie Chère İsyanları Nasıl Gelişti?
Ayaklanmaların öncüsü, ev ekonomisini yöneten ve ailelerini beslemek zorunda olan kadınlardı. Marketlerde ve pazarlarda başlayan protestolar, ürünlerin fiyatlarının düşürülmesini talep etti. 17 Ağustos’ta, Hautmont kasabasında 500 kadın bir araya gelerek protesto başlattı. Ferrière-la-Grande’de, halk trenleri durdurarak taze gıda stoklarını kontrol etti ve fiyatları kabul edilebilir seviyelere çekmeye zorladı.
Protestoların çoğu başlangıçta barışçıl olsa da, zaman içinde şiddet olayları artmaya başladı. 29 Ağustos’ta Pas-de-Calais bölgesindeki Billy-Montigny kasabasında gerginlik büyüyerek şiddetli olaylara dönüştü. Protestocular, belediye meclisi üyesi olan bir fırıncının arabasını devirdi ve evi kuşatıldı. Polisle yaşanan çatışmalar sonucunda bir kişi öldü ve birçok kişi yaralandı.
Hükümet, protestoları bastırmak için ordunun yardımına başvurdu. Maubeuge bölgesine 9.000 asker sevk edildi ve bölgede olağanüstü hâl ilan edildi. Polis, nihayet kontrolü sağlayarak üç kadını ve bir erkeği gözaltına aldı.
Bu sert cezalar protestoları daha da alevlendirdi. O ana kadar gösterilere doğrudan dahil olmayan Confédération Générale du Travail (C.G.T.), olayları 1793 Fransız Devrimi’ndeki ayaklanmalara benzeten bir bildiri yayımlayarak, 1 Eylül Perşembe günü Nord bölgesinde iki günlük genel grev çağrısında bulundu.
1 Eylül sabahında, yaklaşık 12.000 metal işçisi 48 saatlik iş bırakma kararı aldı ve Yvetot’un protesto turuna katıldı. Ertesi gün, Maubeuge’den gelen yaklaşık 5000 grevci, Hautmont’taki tüm fabrikaların kapanmasını sağladı. Aynı şekilde Maubeuge’de de tüm fabrikalar kapandı.
Mahkemenin ceza indirimine gitmesi protestoları durdurmadı. Aynı gün, 4000 ila 6000 kişi, aralarında grevdeki metal işçilerinin de bulunduğu kalabalık bir grup, Sous-le-Bois’tan Maubeuge’a yürüyüş düzenledi. Çatışmalar dalgalar halinde sürdü; jandarmalar ilerledikçe göstericiler yeniden toplanıp karşı saldırıya geçti ve bu döngü devam etti.
Hükümetin ve Yetkililerin Tepkisi
Fransız hükümeti, başlangıçta olayları yerel yönetimlerin çözmesini bekledi. Bazı sosyalist belediyeler, halkın taleplerine kulak vererek fiyatları düşürmeye yönelik adımlar attı. Örneğin, Pas-de-Calais bölgesindeki bazı belediye başkanları pazarcılar ve tüketiciler arasında aracılık yaparak fiyat anlaşmaları sağladı. Ancak, hükümetin daha genel politikaları halkın memnuniyetsizliğini artırdı.
Bu süreçte hükümet, protestoların temelinde yatan ekonomik sorunları göz ardı ederek olayları siyasi bir tehdit olarak ele aldı ve sendikal hareketi baskı altına almak için daha sert önlemler uygulamaya başladı. Ancak yerel yöneticiler ve halktan gelen tepkiler, bu protestoların aslında ekonomik sıkıntılardan kaynaklandığını ve asıl çözümün fiyat artışlarına yönelik önlemler almak olduğunu gösteriyordu.
Ekim ayının başlarına gelindiğinde, “vie chère” (pahalı yaşam) protestolarıyla ilgili olaylarda yaklaşık 400 kişi tutuklanmıştı. Sıradan protestocular için verilen hapis cezaları iki gün ile on üç ay arasında değişiyordu. Kadınlar genellikle daha hafif cezalar alsa da, bazıları üç ila dört ay arasında değişen hapis cezalarına çarptırıldı. Erkeklerin çoğu ise bir ila altı ay arasında hapis cezası aldı.
Sonuç: Kadınların Liderliğinde Bir Halk Direnişi
1911 “Vie Chère” isyanları, ekonomik krizler karşısında halkın nasıl örgütlenebileceğini ve direnebileceğini gösteren önemli bir örnek olarak tarihe geçti. Kadınların öncülüğünde başlayan bu hareket, sadece Fransa için değil, tüm dünya için tüketicinin ekonomik eşitsizliklere karşı koyabileceğini ve büyük çaplı değişimlere yol açabileceğini kanıtladı.
Bu isyanlar, 20. yüzyılın ilerleyen yıllarında Avrupa genelinde şekillenen işçi hakları hareketlerine ve tüketici direnişlerine de ilham kaynağı oldu. Bugün bile ekonomik kriz dönemlerinde yaşanan kitlesel protestoların temel dinamikleri, 1911’de yaşanan bu büyük ayaklanma ile birçok ortak noktaya sahip. Vie Chère isyanları, tarih boyunca ekonomik adaletsizliğe karşı halkın nasıl mücadele ettiğinin en güçlü örneklerinden biri olmaya devam ediyor.
Hazırlayan: Sibel Çağlar
Kaynaklar ve ileri okumalar
The ‘Vie chèr The ‘Vie chère’ Riots of 1911: T ‘ Riots of 1911: Traditional Pr aditional Protests in Modern Garb. Kaynak: The ‘Vie chèr The ‘Vie chère’ Riots of 1911: T ‘ Riots of 1911: Traditional Pr aditional Protests in Modern Garb
Dünyalılar