Atamız “Homo Erectus” günümüzden yüzbinlerce yıl önce dünyaya yayılırken bir kısmı da Avrupa’ya geçmek için “Yarımburgaz Mağaraları- Menekşe Plajı” parkurunu güney-kuzey istikametinde kat etmiş. Yaklaşık 400 bin yıl önce Marmara Denizi’nin doğusundan geçip, Küçükçekmece Gölü ve Sazlıdere’yi takip ederek Yarımburgaz Mağaraları’na gelmiş ve binlerce yıl bu mağaraları barınak olarak kullanmış; aletler üretmiş, avlanmış, çoğalmış ve evrimini sürdürmüş.
Coşkun Aral “İlk Avrupalı” belgeselinde bu yolu izledi ve yolun insanlık tarihi için evrensel değerde ipuçları taşıdığını anlatmaya çalıştı.
Mağaralardan söz eden ilk isim Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’de jeoloji ve maden öğretmeni olan Macarlı İbrahim bey. 1869 ve 1870’ de iki makale yazmış. İlk sistematik arkeoloji araştırmalarını Şevket Aziz Kansu yapmış. En son 1986-88 yıllarında İstanbul Üniversitesi’nden Mehmet Özdoğan ve Güven Arsebük öğrencileriyle mağarada kazılar yaptılar. Paleolitik çağa ait çok önemli bulgulara rastladılar. Türkiye’de Paleolitik çağlardan Bizans’a kadar 400 bin yıllık insanın yerleşim serüvenine ait çok az rastlanacak kadar iyi korunmuş buluntularla en eski yerleşim yeri bu mağaralardır. Mağaranın duvarlarındaki eski gemi resimleri buranın bir zamanlar deniz ticaretinin deposu olarak kullanıldığını da gösteriyor. Göle giren tekneler Sazlıdere’yi geçip yüklerini buraya boşaltırlarmış.
Türkiye’de bilinen en eski yerleşim yeri yakın geçmişte definecilerin, kaçak kazı yapanların, mantar üreticilerinin, filmcilerin, tinercilerin ve Altınşehir yerleşiminin yapılaşma tehdidiyle karşı karşıya kaldı. Bugün de yapılması planlanan Kanal İstanbul bu insanlık kültür mirası için yeni bir tehdit oluşturuyor.
Mağaranın haritası da Osmanlı zamanında çizilmiş. Duvar resimlerinin yerinde şimdi daha güncel yazılar yer alıyor!
Mağaranın 19. yüzyılda çizilmiş krokisi. İlk 750 metreden sonra mağara 2 kola ayrılıyor. Güneydoğu yönünde 750 metre daha devam ediyor. Kuzeydoğu kolu daha kısa. Yaklaşık 400 metre. Bugün yaşanan doğa olayları nedeniyle birçok galerinin girişi yıkılmış durumda.
1986-88 yılları arasında İ.Ü’ den öğrenciler Mehmet Özdoğan ve Güven Arsebük’ le kazı yaptılar. Çıkan bulgular İstanbul Arkeoloji müzesinde sergileniyor. İstanbul/Altinşehir
Ercüment Gürçay