İmparatorluklar Çöktü Biri Hariç! – Britanya İmparatorluğu
Bu imparatorluğun üzerinde güneş hala batmıyor!
İngiliz Milletler Topluluğu ya da kendi tanımlamalarıyla Commonwealth of Nations – Milletler Topluluğu. Toplam 52 ülke ve yaklaşık 2.5 milyar insandan oluşuyor. Ülkelerin çoğu geçmişte İngiliz sömürgesi ancak kendi isteğiyle katılan ve geçmişte hiç İngiliz sömürgesi olmayan ülkeler de var. Gücün bir parçası olmak adına birliğe dahil oluyorlar.
Wikipedia’da topluluk hakkında şöyle yazıyor; Geçmişte Britanya İmparatorluğu’nun (37 ülke), günümüzde de Birleşik Krallık’ın parçası olan (16 ülke) devletlerin oluşturduğu uluslararası bir koalisyondur. Üyelerin 16’sı hâlen Britanya Kraliyet Ailesi yönetimindedir. Bu ülkelerde, mevcut monark II. Elizabeth, devlet başkanı görev ve yetkilerini, kendisi tarafından atanan Genel Valiler aracılığı ile sürdürür. Kraliçe aynı zamanda İngiliz Milletler Topluluğu’nun başkanıdır.
Genel valilerin görevleri şöyle tanımlanmış:
Devlet Başkanı ve hükümdar “Kraliçe II. Elizabeth”dir. Kraliçe’nin temsilcisi Genel Vali’dir ve genellikle emekli olmuş eski politikacılar veya ilgili ülkenin başbakanının önerisiyle Kraliçe tarafından atanır. Genel Vali, siyaseten tarafsız olup Avam Kamarası ve Senato’nun (üst meclisin) çıkardığı kararnamelere kraliçe adına onay vermek, devlet başkanlığı düzeyinde imzalanması gereken belgeleri imzalamak ve onaylamak, parlamento toplantılarını resmen açıp kapatmak ve seçimler öncesi parlamentoyu feshetmek, başbakanı ve hükûmeti atamak veya görevden almak, büyükelçilerin güven mektuplarını teslim almak veya vermek görevlerinden birkaçıdır.
Birleşik Krallık Kral/Kraliçesi tarafından Devlet Başkanı sıfatıyla Genel Vali atanan ülkeler şöyle;
Kanada
Avustralya
Yeni Zelanda
Barbados
Bahama Adaları
Grenada
Saint Lucia
Saint Vincent ve Grenadinler Ballantyne
Antigua ve Barbuda
Saint Kitts ve Nevis
Belize
Fiji
Papua Yeni Gine
Solomon Adaları
İrlanda kendi isteğiyle birlikten ayrılmış durumda.
2014 – 2017 yıllarında Birleşik Krallık’ın Türkiye Büyükelçisi olarak görev yapan, ismini 15 Temmuz sonrası sıkça duyduğumuz ve geçtiğimiz aylarda yapılan bir atama ile İngiliz İstihbarat Örgütü MI6 başkanı olan Richard Moore, 6 kıtada örgütlenmiş bu yapı için biz imparatorluk değiliz, daha çok bir çıkar ve stratejik ortağız diyor ancak, başta topluluğa üye ülkelerde, Azerbaycan’da, Ortadoğu’da, Kafkaslarda, hatta Türkiye’de İngiliz stratejisine ve ‘yüksek çıkarlarına’ aykırı adımlar atılabildiğini iddia etmek oldukça iyimser bir yaklaşım olur.
Bu noktada istihbaratçı Richard Moore’a biraz daha kulak verelim. Bu konuda kaleme aldığı bir yazıdan birkaç alıntı yapmak isterim.
” Kısa bir süre önce seçilen Gambiya Cumhurbaşkanı ülkesini tekrar Milletler Topluluğuna dahil etmek niyetinde olduğunu açıkladığında (zira bir önceki Cumhurbaşkanı, Gambiya’yı topluluktan çıkartmıştı), twitter takipçilerimden birisi Gambiya’nın tekrar Britanya Sömürgesi olacağını söyledi.
İmparatorluk geçmişimiz, tüm imparatorluklarınki gibi, sorunlu bir geçmiş. Zulüm ve istismar olan bir geçmiş. İrlanda kökenli bir Britanyalı olarak tabii ki bunu yadsımayacağımı tahmin edersiniz.
Ama bu imparatorluk, pek çok ülke ile güçlü bağlar da yarattı. Ve bu bağların en güzel temsil edildiği platform da 13 Mart’ta 68’inci yılını kutlayan Milletler Topluluğu’dur (Kuruluşu 1949, yazı 2017’de kaleme alınmış). Şunu belirteyim, Milletler Topluluğunun tam adı, Türkçe sözlüklerde yer aldığı gibi İngiliz Milletler Topluluğu değil!
Pekiyi o zaman Milletler Topluluğu tam olarak nedir? Kriket oynayan ülkeler için özel bir klüp mü? Her ne kadar pek çoğumuz bu akıl sır ermez oyunu oynuyor olsak da hayır… Pekiyi Topluluk ülkeleri, daha önce Britanya sömürgesi olan ülkeler mi? Evet, ya da en azından ilk başlangıcı böyleydi: daha önce Britanya sömürgesi olan ülkelerin bağımsızlıklarını kazandıklarında Milletler Topluluğuna katılmasıyla başladı. Ama başka ülkeler de bu Topluluğa katılabilir. Son katılan iki üye, Ruanda ve Mozambik, Birleşik Krallık sömürgesi değillerdi. Ama en önemlisi şu: Milletler Topluluğu, birbirleriyle yakın bir tarihi bağa sahip olan ülkeleri küresel sınamalarla birlikte mücadele edebilmeleri için ortak özgürlük, adalet ve demokrasi değerlerine dayanan bir şemsiye altında bir araya getirmeyi amaçlıyor.
Milletler Topluluğu dünyanın en eski siyasi devlet derneklerinden bir tanesi. 1949 yılında kurulan kurumun adındaki Milletler Topluluğu ifadesi, örgütün sürekli büyüyen ve çeşitlilik açısından zengin doğasını çok güzel yansıtıyor. Bugün Milletler Topluluğunda, Afrika, Asya, Amerika, Avrupa ve Pasifik olmak üzere altı kıtaya yayılmış 52 üye devlet var. Hep birlikte dünya kara yüzölçümünün dörtte birini oluşturuyoruz! Bu da yaklaşık 2,4 milyar insan ya da bir başka değişle dünya nüfusunun üçte biri demek. Üyelik, özgür ve eşit bir gönüllü işbirliği esasına dayalı.
Gerçekten zengin bir çeşitliliğe sahibiz. Üye ülkelerimiz arasında dünyanın en büyük, en küçük, en zengin ve en fakir üleleri var. Mesela bazı üye ülkelerin nüfusu 1,5 milyon ya da altındayken, Hindistan gibi yaklaşık 1,5 milyar nüfusu olan bir üye ülkemiz de var. Ama tüm bu ülkelerin paylaştığı, çok önemli bir ortak özellik var. Tüm üyelerimiz, Milletler Topluluğu Sözleşmesinde yer alan Milletler Topluluğu değer ve ilkelerini, yani demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğünü paylaşıyor. Ve üye ülkelerin tüm liderleri, ülkelerinin ekonomisi hangi seviyede olursa olsun Milletler Topluluğu politika ve önceliklerinin şekillendirilmesinde eşit söz hakkına sahip.
Kısacası, şu anda Milletler Topluluğu Başkanı sıfatı – yani pek çok sembolik işlevi kapsayan rolü – şu anda her ne kadar Majesteleri Kraliçe Elizabeth taşıyor olsa da, Milletler Topluluğunun işleyişine ve önceliklerine ilişkin esas kararlar üye devletler tarafından ortak bir şekilde, çok iyi kurulmuş bir sekreterya aracılığıyla alınmakta.
Her iki yılda bir üye devletler, Milletler Topluluğunu ve daha geniş bir çerçevede dünyayı ilgilendiren konuları görüşmek üzere Milletler Topluluğu Hükümet Başkanları Toplantısında bir araya gelir.
Geleneksel olarak Milletler Topluluğu, Birleşik Krallık ile yakın bir bağı olan ülkeler grubunu temsil ediyor. Milletler Topluluğu ülkelerinden kuşaklar boyu pek çok insan, Birleşik Krallık’ı kendilerine yuva olarak seçerek, bugün Birleşik Krallık’ın kimliğini oluşturan çeşitliliği, inanılmaz becerileri ve son derece zengin bir kültürel mirası beraberlerinde getirdiler. Bu çeşitliliği Birleşik Krallık’ın pek çok kesiminde, mesela müzikte, mutfakta, modada, sanatta, eğlencede, ve bağlı olduğum Dışişleri Bakanlığında, çok net olarak görebiliyorum. Hatta başında bulunduğum diplomatic misyon personeli içerisinde ataları Kanada, Nijerya, Avustralya, Yeni Zelanda ve Pakistan’a kadar uzanan (ve eminim, daha da unuttuklarım vardır) pek çok kişi var.
Tabii ki, Milletler Topluluğu kimliğinin kökenlerinin İmparatorluğa dayandığı yadsınamaz. Ama bu, imparatorluk geçmişini çoktan aşmış ve geride bırakmış bir kimlik. Ortak adalet, hukukun üstünlüğü ve demokrasi gibi ortak değerlerimizden ve toplumda ve ekonomide eşit ortaklıktan oluşan bir kimlik bu. Kısacası, herkes için ortak bir zenginlik.”
Yazımızı bu topluluğa üye farklı kıtalardan birkaç ilginç üyeyi listeleyerek tamamlayalım.
Avrupa
Birleşik Krallık Birleşik Krallık (1931)
Malta (1964)
Kıbrıs Cumhuriyeti (1964) (Günümüzde Kıbrıs Rum Kesimi)
Kuzey Amerika
Kanada (1931)
Jamaika (1962)
Dominika (1978)
Orta Amerika
Belize Belize (1981)
Güney Amerika
Guyana Guyana (1966)
Afrika
Güney Afrika Cumhuriyeti (1931, Birlikten çıkışı 1961 ve geri dönüşü 1994) (Kraliçe burada hükümdar olarak geçmez.)
Gana (1957)
Nijerya (1960 üyeliğinin iptal edilişi 1995 tekrar kabul edilişi: 1999)
Tanzanya (1961)
Uganda (1962)
Kenya (1963)
Ruanda (1962)
Malavi (1964)
Zambiya (1964)
Seyşeller (1976)
Namibya (1990)
Mozambik (1995)
Kamerun (1995)*
Gambiya (1965-2013; 2018-)
Asya
Sri Lanka (1948)
Singapur (1965)
Maldivler (1982)
Hindistan (1948)
Malezya (1957)
Pakistan
Bangladeş
Avustralya veya Okyanusya
Avustralya (1931)
Yeni Zelanda (1931)
Samoa Samoa (1970)
Papua Yeni Gine (1975)
Solomon Adaları (1978)
Deniz Kartal
Dünyalılar
Kaynaklar:
Wikipedia
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-53586206