Türkiye’de 2009’dan Mart 2017’ye kadar hapishanelerde 18 çocuğun hayatını kaybetti. Bu 18 çocuktan 5’i son 7 ayda, kendi bulundukları oda/koğuşta yangın çıkartmaları sonucunda hayatlarını kaybetmişti. Çocuk mahpusların yaşamını kaybetme nedenlerinin başında intihar geliyor.
2002’de çocuk hükümlü sayısı 548 iken, bu sayı 2017 yılına gelindiğinde yüzde 33 artarak 731 oldu.
Çocuk tutukluların sayısında da yüzde 23 artış görülüyor. 2002 yılında 1497 olan tutuklu çocuk sayısı, 2017’de 350 kişi artışla 1847’ye yükseldi.
15.02.2017 itibariyle tutuklu ve hükümlü çocukların yüzde 91’i adli suçlar nedeniyle cezaevlerinde bulunuyor. 2017 yılında adli suçlardan dolayı hüküm giyen 12-17 yaş arası çocuk sayısı 715 iken, tutuklu sayısı 1631’e ulaşmış durumda.
“Çıkar amaçlı suç örgütüne üye” olduğu gerekçesiyle cezaevinde bulunan hükümlü çocuk sayısı 1, tutuklu çocuk sayısı ise 11. Terör nedeniyle hapiste bulunan 220 çocuğun 15’i hükümlü, 205’i ise tutuklu.
Öğrencilerin tutuldukları cezaevlerinde sınavlarına girmeleri, yeni eğitim ve öğretim yılında kayıtlarını yenilemeleri, sınavlara götürülmeleri için gerekli hazırlıkların yapılması, cezaevinden öğrenciyi götürecek araçların temini gibi konularda ciddi sıkıntılar var.
Yine öğrencilerin devam zorunluluğu olan derslerde mazeretli kabul edilmemeleri sebebiyle okuldan atılmaları dâhil, devamsızlıktan sınıfta kalmaları uygulaması bazı üniversitelerde uygulanıyor. Birçok üniversite yönetimi devam zorunluğundan dolayı öğrencilerin sınava girme taleplerini reddediyor. Bu gibi uygulamalar eğitim hakkını açıkça ortadan kaldırmak anlamına geliyor.
İlgili mevzuata göre kapalı görüş şeklinde gerçekleştirilen görüşlerde, tutuklu ve hükümlü ile ziyaretçilerinin her türlü maddi temasının önlendiği düşünüldüğünde, kapalı görüş uygulamasının çocukların ruhsal gelişimini olumsuz şekilde etkilediğini, konu üzerinde çalışan uzmanlar, psikologlar sıklıkla dile getiriyor.
Genellikle cam bir bölmenin ardından gerçekleştirilen kapalı görüşlerde, çocukların aile bireyleri ile temas edememesinin, psikolojik ve sosyolojik travmalara yol açabileceğinden, kapalı görüş şeklinde gerçekleşen aile görüşlerinin yetersizliği ciddi bir sorun.
Mevcut düzenlemeye göre çocuk ceza infaz kurumlarında, yetişkinlerde olduğu gibi görüşler kapalı ve açık olmak üzere iki şekilde uygulanıyor.
Yaşı gereği 15-16 yaşındaki bir çocuğun kapalı ortamda kalmasının hiçbir şekilde ne çocuğa ne de topluma ne suçu önlemeye çare olmadığı açık.
Mesela Almanya’da 21 yaşına kadar çocuklar adliyelere tanışmıyor. Almanya’da “gençlik adalet sistemi” içinde çocuklar hiç mahkemeye gitmeden hukukçuların, sosyal hizmet uzamlarının, psikologların ve hekimlerin de yer aldığı gençlik mahkemelerince değerlendiriliyor. Olağan üstü hallerde ‘aynı suçu’ birkaç defa işlemişse çocuğun tutuklanması son tedbir olarak uygulanıyor.
Türkiye’de çocuk cezaevleri olması gerekenin aksine, rehabilitasyon merkezlerinden daha çok çalışıyor. Cezaevlerinde yeterli ve nitelikli psiko-sosyal destek verilemeyecek kadar az sayıda psikolog ve sosyal çalışmacı görev yapıyor. Çocuklar ile daha çok infaz ve koruma memurları iletişim halinde. Psikolog ve sosyal çalışmacı sayısının azlığı karşısında, çok fazla sayıda infaz ve koruma memurunun görev yapması; çocukların gelişimini, ruh sağlıklarını, rehabilitasyonunu değil, fiziki güvenliği esas alan bir yaklaşımı temel alan bir infaz sistemi ortaya çıkarıyor.
Belki de çocuk cezaevlerini çocukların gözünden en iyi anlatan Yılmaz Güney’in Duvar filmi aslında. Ve filmden görüntülerle “Tutuşur dizelerim sonra / Her biri yıldız kendi halinde”…
https://www.youtube.com/watch?v=U2RlB-OeUto
Hazırlayan: Ciran Derya
Kaynaklar:
https://m.bianet.org/bianet/cocuk/185877-akp-iktidarinda-cocuk-mahpus-sayisi-yuzde-26-artti
https://m.bianet.org/bianet/cocuk/187383-sto-lerden-cezaevlerindeki-cocuk-olumleri-arastirilsin-cagrisi
https://zete.com/cocuk-cezaevleri-kapatilsin/index.html
https://m.bianet.org/bianet/cocuk/185225-cezaevindeki-universitelilerin-egitim-hakki-icin-komisyon-onerisi
https://zete.com/prof-yildiz-bina-yenilemekle-gardiyanlarla-cezaevi-sorunu-cozulmez/index.html
https://m.bianet.org/bianet/cocuk/184232-cocuk-mahpuslara-kapali-gorus-uygulamasina-son-verilsin